công nhân là người Haiti nhập cư sống trong những hoàn cảnh hết sức tồi
tàn; họ trồng rồi thu hoạch mía, công việc chủ yếu trong trang trại. Gần nhà
chính là một vườn cam lớn nơi tự tay bố tôi xén tỉa với một cặp kéo xén
cành to bự; một khu vườn rộng khoảng 12-14ha, trồng đủ các loại hoa quả,
có khi chỉ một hai cây nhưng cũng có khi trồng thành mảng lớn; có cả chuối
lá, đu đủ, dừa, mãng cầu xiêm, na
[39]
, mỗi thứ một chút. Ngoài ra còn có
cả ba vườn nuôi ong lớn với khoảng 40 tổ cho chúng tôi thu hoạch rất nhiều
mật. Ngay cả bây giờ tôi cũng có thể nhắm mắt đi lại trong vườn cam đó -
tôi biết tất cả các loại cây được trồng ở đó; tôi lấy móng tay bóc vỏ cam, và
suốt cả mùa hè rồi lễ Giáng sinh tôi đều ở ngoài vườn suốt ngày. Không ai
ăn cam nhiều bằng tôi khi đó.
Và còn có cả một sân đấu gà rất lớn. Hồi đó ở trang trại có tổ chúc
đấu gà không?
Có. Cách nhà khoảng 100m, cũng nằm dọc bên đường, là sân đấu gà
mà ông vừa nói tới. Đó là nơi mà chủ nhật nào trong mùa thu hoạch mía, và
cả Giáng Sinh cũng như năm mới, thứ 7 và chủ nhật trong lễ Phục Sinh, sẽ
có các trận đấu gà. Ở nông thôn thì chỉ có môn thể thao đó thôi.
Một hình thức giải trí địa phương.
Đúng, bởi vì thật ra có rất ít các hoạt động giải trí. Mọi người chơi cờ
domino, chơi bài; bố tôi, khi còn là một anh lính trẻ, rất mê chơi bài; và
chắc chắn ông là một người chơi bài rất giỏi. Và tôi nhớ là từ năm tôi lên
ba, trong nhà tôi còn có một cái máy quay đĩa quay tay, một chiếc RCA
Victor (chính xác là Victorla) chơi nhạc. Thậm chí trong khi còn chưa ai có
radio, thì bố tôi là người duy nhất có radio, và khi tôi đã lớn lắm rồi -
khoảng 7 hay 8 tuổi gì đó. Không! Phải lớn hơn! Chắc chắn là khi đó tôi
phải 12 tuổi rồi, vì đúng vào giai đoạn 1936-1937, cuộc Nội chiến Tãy Ban
Nha vừaổ ra, khi đó chúng tôi có 1 chiếc radio và một chiếc máy phát điện
nhỏ, một chiếc mô tơ chạy khoảng hai tiếng mỗi ngày. Nó nạp điện cho vài
“cục tích điện”, ngày đấy chúng tôi gọi là ác quy - và hầu như ngày nào
cũng phải rót nước mưa cho nó.
Và tất cả những cái đó đều thuộc về bố ông?