người Tây Ban Nha, hoặc Bồ Đào Nha, với thổ dân châu Mỹ - ND). Một
người là giáo viên tiểu học, một người là giáo viên dạy piano, người còn lại
bác sĩ, nhưng khi chúng tôi đến thì cô ấy vừa mới qua đời. Hai chị em cô
giáo tôi sống cùng cha mình, Nestor, vợ ông ấy cũng mất lâu rồi. Sau đó có
thêm chị em tôi - vậy là có năm người, tính cả cô giáo, bình thường cô vẫn
dạy ở Birán và chỉ về nhà vào kỳ nghỉ. Sau đó còn có một cô gái nông dân
nghèo, una guajirita
[48]
, tên là Esmerida được đưa vào làm người giúp
việc, cô ấy chẳng bao giờ được trả công một xu nào cả. Vậy là thành sáu
người. Về sau, anh thứ hai của tôi là Ramón đến, tôi thuyết phục anh ấy ở
lại, có nghĩa là có tới 7 người mỗi khi cô giáo về nhà. Và cả 5 hay 6 hay 7
người chúng tôi ăn ở cùng một cantinita
[49]
.
Đó là vào thời kỳ nào nhỉ?
Đó là giai đoạn độc tài của Machado, mà người ta gọi là Machadato.
Hồi đó nạn đói lan khắp cả nước. Machado bị lật đổ, chủ yếu là vì nạn đói,
vì tình hình khi ấy thật tồi tệ, ngoài khủng hoảng kinh tế bắt đầu diễn ra từ
năm 1929, Mỹ còn áp đặt lên đất nước chúng tôi một thỏa thuận thương mại
ngay từ những năm đầu tiên của nền cộng hòa phụ thuộc - thỏa thuận này
cấm chúng tôi không được sản xuất nhiều thứ, và thay vào đó phải nhập
chúng từ Mỹ sang.
Mặc dù khi đó Mỹ mua đường của chúng tôi, nhưng khi khủng hoảng
năm 1929 xảy ra họ cũng áp đặt thuế nhập khẩu rất cao đối với mặt hàng
này. Khiến cho lượng đường được xuất khẩu của Cuba khi đó rất hạn chế,
trong khi giá bán đã xuống đến mức thấp nhất. Tóm lại là nền kinh tế khi ấy
cực kỳ tồi tệ, nạn đói lan tràn khắp Cuba.
Đó là thời kỳ khủng hoảng kinh tế đi kèm với đàn áp chính trị.
Machado đã bắt đầu nhiệm kỳ của mình với mức độ ủng hộ nhất định
của người dân vì những chính sách mang hơi hướng dân tộc mà ông ta thực
hiện, và ông ta còn cho xây dựng những công trình công cộng, một số nhà
máy, nhưng dù thế nào đi nữa ông ta vẫn là một nhà độc tài, và chỉ sau một
thời gian ngắn chế độ của ông ta trở nên khát máu. Một trong những ví dụ
tiêu biểu là sự đàn áp đối với sinh viên. Mà cụ thể là trường hợp của Julio
