Antonia Mella, người đã sáng lập Mặt trận Sinh viên Đại học (FEU) và
Đảng Cộng sản, khi mới, như tôi nhớ, hai mươi hai mốt tuổi gì đó
[50]
.
Mella là một biểu tượng cho các sinh viên, công nhân và nhân dân nói
chung, noi theo. Sau này ông đã bị ám sát ở Mêhicô theo lệnh của
Machado.
Mella là một thanh niên cực kỳ xuất chúng và trưởng thành sớm, một
trong những nhân vật nổi bật sau Marti. Thậm chí ông còn nói về việc thành
lập một “đại học công nhân”, một ý tưởng tuyệt vời. Vào thời kỳ đó, các
sinh viên thường tới trường đại học để nghe ông nói về lịch sử và những vị
anh hùng của mình. Tất nhiên ở thời điểm đó, cuộc Cách mạng tháng Mười
Nga vĩ đại vừa mới diễn ra thành công, năm 1917, và Mella, rõ ràng là chịu
ảnh hưởng của tinh thần cấp tiến của cuộc cách mạng đó, đã sáng lập nên
Đảng Cộng sản. Mella cũng chịu ảnh hưởng từ tư tưởng của Marti nữa.
Mella là một người rất tán thành Marti và nhiệt thành ủng hộ cuộc Cách
mạng tháng Mười Nga. Chắc chắn đó là những yếu tố tác động rất lớn đến
việc ông cùng với Carlos Balino, một người Mác xít và cũng là bạn chiến
đấu của Marti, thành lập nên Đảng Cộng sản đầu tiên ở Cuba.
Machado bị lật đổ năm 1933, đúng không?
Đúng vậy. Machado bị lật đổ trong cuộc nổi dậy năm 1933, vào tháng
8, và sau đó, vào tháng 9, thì nổ ra cuộc “Binh biến của các hạ sĩ quan”.
Năm đó tôi vừa mới lên bảy tuổi. Vụ binh biến của các trung sĩ ban đầu chỉ
tỏ ra là hành động nổi loạn chống lại các sĩ quan thân tín của Machado. Vì
vậy vào thời điểm đó, mọi người đều nổi dậy từ khắp các tổ chức bí mật
khác nhau, một số trong đó là những tổ chức cánh tả, trong khi những tổ
chức ít nhiều chịu ảnh hưởng của các tư tưởng cánh hữu, thậm chí là cả
những tư tưởng phát xít của Mussolini, tóm lại là mỗi thứ một ít.
Trong khuôn khổ cộng đồng các trường đại học, có nhiều sinh viên -
họ đã thành lập cả một Tổng hội - những người đã từng tham gia đấu tranh
chống chế độ độc tài, phải chịu sự đàn áp rất dã man, thậm chí cả những
giáo sư rất nổi tiếng cũng tham gia phong trào. Và trong một nhóm hoạt
động tích cực như vậy có Giáo sư Sinh vật học Ramón Grau San Martin
