Abraham Lincoln vào tháng 7 năm 1863, trong bối cảnh đang diễn ra cuộc
nội chiến và hành động đàn áp bọn nổi loạn ở thành phố New York; Martin
Scorsese tạo dựng lại vụ nổi loạn nay trong bộm Những kẻ nổi loạn ở New
York (2002). (Cuốn sách mà bộ phim này lấy để xây dựng kịch bản cũng có
tên Những kẻ nổi loạn ở New York của tác giả Herbert Asbury, gần đây
được xuất bản khá nhiều, có lẽ là do sự nổi tiếng của cuốn phim của
Scorsese. Bản gốc của cuốn sách được xuất bản bởi công ty Alfred A.
Knopf năm 1927).
[33]
Antonio Maceo Grajales (1845-1896), được mệnh danh là
“Người khổng lồ bằng đồng”, là một trong những nhân vật xuất chúng tham
gia vào cuộc chiến tranh giành độc lập của Cuba. Maceo được phong hàm
Trung tướng của Quân đội giái phóng và đã tham gia rất nhiều các trận
chiến và mai phục trong hai cuộc chiến tranh chủ yếu, trong đó có vụ xâm
lược vào miền tây hòn đảo. Một con người có trí tuệ mẫn tiệp, và ông đã
ngã xuống trong khi đang chiến đấu ở San Pedro, ngày 7 tháng 12 năm
1896.
Maximo Gomez (1836-1905) sinh ra ở Santo Domingo. Năm 1865,
ông đến Cuba cùng với quân đội Tây Ban Nha và năm 1868, ông thay đổi
quan điểm và tham gia cuộc chiến giành độc lập cho hòn đảo. Năm 1895,
ông quay lại hòn đao cùng với Jose Marti với tư cách là một vị tướng trong
quân đội giải phóng. Là nhà chiến lược lừng danh, ông đã lãnh đạo cuộc
chiến chiếm lĩnh miền Tây hòn đảo. Ông qua đời ở Havana.
[34]
Thời kỳ “giáp hạt” là giai đoạn sau thu hoạch và trước thời gian
gieo trồng, canh tác lần tiếp, khi không có, hoặc có rất ít công việc cho công
nhân mía đường làm, và do vậy cũng không có cách gì để kiếm sống. Rất
nhiều gia đình trong tình trạng tuyệt vọng vào giai đoạn này, và nạn chết
đói không phái là hiếm.
[35]
Theo nghĩa đen là “điều chỉnh”; ở đây có nghĩa rộng hơn, có thể
là “quan tâm đến, giải quyết, trên cơ sở của sự đáo trả”, và ngoài ra còn có
nghĩa “hợp đồng, thoả hiệp, hay ra giá”.
