Thấy các lãnh-tụ chính-trị ra khỏi con đường đã cùng nhau thỏa-thuận,
ông tự thấy không còn giúp ích được gì cho cuộc tranh-đấu hiện tại nữa, và
ông quyết định tạm lánh khỏi trường chính-trị mấy năm để rảnh thì giờ ra dụ
dân chúng tự hoán cải đời sống tinh thần, ngõ hầu đúc luyện được cái sức
mạnh mà quốc gia trông đợi ở họ. Theo ông, hễ dân tộc Ấn mà trở nên mạnh
mẽ mạnh mẽ vì những đức tính trong sạch thanh cao chứ không phải vì lực
lượng vật chất thì tức khắc người Anh phải cởi mở cho họ tiến ra ánh sáng
Tự-do.
Cam-Địa còn gắng sức hàn gắn lại tinh-thần đã rạn vỡ giữa hai dân tộc
Ấn, Hồi. Tất cả số tạp-chí Young India ngày 29 tháng 5 ngày 1924 của ông
dành cho vấn đề khẩn trọng đó.
Dưới nhan đề : « Tại sao có tình trạng căng thẳng giữa hai dân tộc Ấn,
Hồi ? Làm cách nào giải được sự hiểu lầm ? », ông lần lượt trình bày những
điều người Ấn trách ở người Hồi, và những điều trách móc của người Hồi
đối với người Ấn. Rồi ông nhắc độc giả chú ý tới những cuộc xô xát giữa
hai dân tộc. Ông cho là bởi dân chúng xa lìa phong-trào bất hợp-tác nên mới
xẩy ra các việc đó. Phong-trào bất hợp-tác là sợi dây buộc giữa hai dân tộc.
Nếu rứt bỏ nó đi thì làm chi mà chẳng sinh ra mâu-thuẫn. Tình trạng hiện tại
là một triệu chứng tỏ rõ cho ta biết hễ xa phong-trào bất hợp tác dân chúng
trở lại với bản ngã bạo động rồi. Rồi ông hỏi ; làm cách gì để dân chúng trở
lại với lòng tin tưởng ở phong trào bất hợp tác ? Và trả lời : Cứ hành động
rồi sẽ tin. Dân chúng cứ bất hợp tác đi rồi sẽ thấy ngọn lửa thiêng của lòng
tin tưởng lại nhóm cháy trong lòng.
Bài báo của Cam-Địa dài 6.000 chữ, và chứa chấp tất cả lòng ông, Ông
tin ở tình thân mật thiên nhiên của hai dân tộc đối với nhau. Họ không thể
nào ghét bỏ nhau mãi được. Tại sao ? Bởi vì họ cùng là người cả, mà giữa
loài người và loài người, thì ghét nhau làm sao được. Chúng ta không thể
giết nổi được một loài sinh vật nào, dù nhỏ bé đến đâu, thì ghét sao được
người đồng loại của mình.
Tiếp tục xét nhận những điều có thể gây xích mích giữa hai bên, ông
nhận thấy điều lỗi ở phía người Ấn nhiều hơn là ở phía người Hồi. Hai
