Thỏa hiệp với bọn bảo hoàng, Na-pô-lê-ông tỏ ra sẵn sàng công khai
tiến hành đàm phán hòa bình với bọn chúng. Chính quyền Tổng tài sẵn
sàng nhận những kẻ bảo hoàng đã được xác nhận là bảo hoàng vào làm
việc, bằng cách biểu dương chính cái thực tế là họ ưng thuận phục vụ Bô-
na-pác bọn họ đáng được khoan hồng. Hơn nữa, Bô-na-pác đã tỏ ra là mình
sẵn sàng tha thứ và quên hết mọi việc bằng cách ân xá cho một vài tên bảo
hoàng.
Nhưng đối với những người Gia-cô-banh thì sự tình hoàn toàn khác.
Sự thật là Bô-na-pác căm thù và khủng bố họ. Có bao giờ Na-pô-lê-ông là
một người cách mạng đâu; tình thân mật nhất thời với người em trai của
Rô-be-xpi-e và những người Gia-cô-banh chẳng qua chỉ là chủ nghĩa cơ
hội. Bản chất chuyên chế, lại độc tài đến tận chân tơ kẽ tóc, sau ngày 18
Tháng Sương mù, Na-pô-lê-ông đã khao khát thiết lập dưới hình thức này
hoặc dưới hình thức khác nền quân chủ mà bọn đại tư sản mong mỏi. Na-
pô-lê-ông không thể đánh giá đúng quá khứ của những người Gia-cô-banh,
cái đã tạo nên công lao to lớn của họ về mặt lịch sử, và công lao đó chính là
ở chỗ họ đã cứu được cách mạng trọng giờ phút hiểm nghèo nhất. Hơn nữa,
vì câu kết với giai cấp đại tư sản, bênh vực quyền lợi của chúng mà Na-pô-
lê-ông đã đồng hoá với cách nhìn của chúng: chỉ nhìn thấy tính chất đàn áp
dữ dội của nền chuyên chính Gia-cô-banh mà thôi, đồng thời cố tình lờ đi
những nguyên nhân tất yếu của hiện tượng ấy và những kết quả của sự cứu
vãn nước Pháp cách mạng. Vào năm 1812, không tìm ra được cách nào hơn
nữa để lăng nhục Rô-xtốp-sin, người mà ông ta cho là đã đốt thành Mat-
xcơ-va, Na-pô-lê-ông bèn gọi Rô-xtốp-sin là "Ma-ra Nga", vậy là đã so
sánh một người đã hiến dâng cả đời mình cho cách mạng với tên chúa đất
Mát-xcơ-va, với tên chủ nô; đối với Rô-xtốp-sin, việc cứu nước Nga đồng
nhất với việc duy trì chế độ nô lệ và việc Rô-xtốp-sin tham gia bảo vệ tổ
quốc bằng "Những tờ cáo thị" chỉ có giá trị như một tên hề và một tên pha
trò ở hội chợ. Rô-xtốp-xen vô cớ thọc gậy vào bánh xe của Cu-tu-dốp và tố
cáo Cu-tu-dốp với Nga hoàng. Về mặt chính trị thì cũng có lợi cho Na-pô-
lê-ông, vì như vậy trong tư tưởng của thế hệ trẻ, nền chuyên chính Gia-cô-
