banh đã không gợi ấn tượng gì khác ngoài những sông máu, núi xương và
muôn hình muôn vẻ tàn khốc.
Tuy nhiên, khối óc minh mẫn rất mực của Na-pô-lê-ông không thể
hoàn toàn phủ nhận mọi thành tích của nền chuyên chính ấy được. Na-pô-
lê-ông căm thù những người Gia-cô-banh, nhưng có lần, vào năm 1793-
1794, khi nói về nền chuyên chính Gia-cô-banh, Na-pô-lê-ông đã tuyên bố
thẳng ra rằng Hội nghị Quốc ước đã cứu vãn nước Pháp. Mặt khác, Na-pô-
lê-ông vô cùng khinh bỉ Lu-i XVI, như ông ta đã kinh bỉ những kẻ tâm hồn
yếu đuối, "Báo cho bà ấy biết rằng tôi không phải là Lu-i XVI", Na-pô-lê-
ông đã nói như vậy khi được biết bà Xta-en đã nói quá nhiều ở trong phòng
khách của bà ta. Và khi biết đích xác rằng những kẻ thù bất khuất nhất và
không đội trời chung nhất là ở trong số những người Gia-cô-banh còn lại
thì, dù còn chưa tìm thấy họ, Na-pô-lê-ông vẫn hành hạ tàn nhẫn những
người Gia-cô-banh.
Việc hành hạ những người Gia-cô-banh bắt đầu từ sau ngày 18 Tháng
Sương mù và, trong thực tế, đến tận mãi cuối thời kỳ đế chế vẫn chưa chấm
dứt, không kể một đôi lúc tạm ngừng. Những vụ bắt bớ người Gia-cô-banh
hoặc những người coi như có quan hệ mật thiết với họ diễn ra ở thủ đô và
hơn nữa còn ở cả các tỉnh. Giai cấp quý tộc địa phương không bị xâm
phạm, bọn lưu vong thì được ân xá trở về, giai cấp tư sản sống đàng hoàng
thoải mái, và ở nông thôn, tầng lớp nông dân hữu sản mới, tất cả đều nhẵn
mặt những người lãnh đạo cũ của cái tổ chức Gia-cô-banh địa phương,
những viên chức cũ của thời Rô-be-xpi-e; bây giờ họ thanh toán mối thù cũ
của họ với đối phương một cách thậm tệ, khốc liệt gấp trăm lần. Nhờ hành
động khiêu khích điên cuồng của bọn cảnh binh chính trị, người ta đã đưa
vội ra được cái gọi là "âm mưu" ngày 10 tháng 10 năm 1800, nghĩa là
người ta bắt được ở nhà Hát lớn bốn người đàn ông mang dao găm, tìm
cách lọt vào buồng xem hát riêng của vị Tổng tài thứ nhất. Đem giết cả bốn
người ấy vẫn chưa vừa lòng nên người ta còn tiến hành bắt bớ trong khắp
nước Pháp hàng loạt những "người Gia-cô-banh". Phần lớn những người
