đánh giá tâng bốc của nhà văn đang nổi tiếng ấy. Chủ đề ấy đủ để chứng
minh rằng Na-pô-lê-ông rất quan tâm đến hòn đảo quê hương của mình,
ngay cả khi Na-pô-lê-ông còn chưa có khả năng để chuyên tâm hoạt động
chính trị ở đó. Về tới nhà mẹ, Na-pô-lê-ông lập tức tuyên bố tán thành Pao-
li (Pao-li đã trở về sau một thời gian dài bị đày) nhưng Pao-li đã tiếp viên
trung uý trẻ tuổi rất lạnh nhạt, và, chẳng bao lâu, quả nhiên là mỗi người đi
một con đường khác. Pao-li mơ tưởng đến việc giải phóng hoàn toàn đảo
Coóc khỏi ách đô hộ của người Pháp, còn Bô-na-pác thì cho rằng cuộc cách
mạng mở ra những con đường mới cho sự tiến bộ của đảo Coóc và có thể -
điều này mới chính - cho sự nghiệp của bản thân.
Sau mấy tháng ở nhà không đạt được kết quả gì, Na-pô-lê-ông trở lại đơn
vị, mang theo đứa em trai là Lu-i để giảm bớt một phần chi tiêu cho mẹ.
Hai anh em ở Va-lăng-xơ, nơi trung đoàn của Na-pô-lê-ông trở lại đóng
quân. Từ nay trở đi, trung uý Bô-na-pác phải sống với em và nuôi nấng cho
em ăn học bằng đồng lương quá ít ỏi của mình. Có bữa ăn trưa chỉ có mỗi
một miếng bánh. Na-pô-lê-ông tiếp tục phục vụ quân đội một cách hăng hái
và say mê đọc những tác phẩm về lịch sử quân sự.
Tháng 9 năm 1791, người ta lại thấy Na-pô-lê-ông ở Coóc, do Na-pô-
lê-ông đã tìm cách để được thuyên chuyển về. Lần này, Na-pô-lê-ông vĩnh
viễn cắt đứt quan hệ với Pao-li đã công khai hoạt động tách đảo Coóc ra
khỏi nước Pháp, điều mà Na-pô-lê-ông không muốn chút nào. Tháng 4 năm
1791, khi xảy ra cuộc xung đột giữa bọn giáo sĩ phản cách mạng, ủng hộ
triệt để chủ trương tách đảo Coóc của Pao-li với những đại diện của chính
quyền cách mạng, Bô-na-pac đã ra lệnh bắn cả vào những đám đông bạo
động xông vào đánh quâ đội đặt dưới quyền chỉ huy của mình. Cuối cùng,
bị chính quyền cộng hoà tình nghi vì âm mưu đánh chiếm một pháo đài
(không có lệnh cấp trên), Na-pô-lê-ông lại sang Pháp và lập tức phải đến
trình diện trước Bộ Chiến tranh ở Pa-ri để xác minh thái độ có phần nào mờ
ám của mình ở Coóc. Đến thủ đô nước Pháp vào cuối tháng 5 năm 1792,
Na-pô-lê-ông chứng kiến nhiều biến cố sôi nổi của cách mạng xảy ra vào
năm đó.
Chúng tôi có những bằng cớ chính xác cho phép xét đoán sự phản ứng của
