Pi VII sợ Na-pô-lê-ông đến thất đảm và coi Na-pô-lê-ông như một tên
côn đồ, một tướng cướp. Còn Na-pô-lê-ông, ông ta không tin một lời nào từ
miệng Pi VII thốt ra, coi hắn là một tên gian giảo và dối trá. Đó là quan
niệm của mỗi người ấy đối với nhau từ trước cũng như sau khi đàm phán
xong với nhau, và cả về sau nữa, hình như cho đến khi chết hai người cũng
không hề hoài nghi gì về sự đánh giá lẫn nhau như vậy và có căn cứ vững
vàng hay không. Nhưng vấn đề không phải là cá nhân giáo hoàng. Theo
quan điểm của Na-pô-lê-ông, tổ chức giáo hội Thiên chúa giáo là một lực
lượng không thể coi thường được, không những vì nó có thể gây nên nhiều
thiệt hại nếu nó đứng về phía kẻ thù, mà h ơ n nữa, nó còn có thể có rất
nhiều tác dụng nếu lôi kéo được nó về phía mình. "Bọn thầy tu có nhiều tác
dụng h ơ n bọn Ca-gli-ốt-t ơ -rô, bọn theo thuyết Căng và tất cả những nhà
ảo tưởng của các nước Đức", Na-pô-lê-ông đã nói như vậy, vừa liệt gã bịp
bợm Ga-gli-ốt-t ơ -rô vào cùng một giuộc với nhà triết học Căng, và Na-pô-
lê-ông nói thêm rằng những người sinh ra như vậy, họ muốn tin vào sự
huyền bí thì để họ đi nhà thờ và học giáo lý lại tốt h ơ n là để họ triết lý quá
nhiều. Na-pô-lê-ông biện luận: người ta tiêm chủng cho mọi người để tránh
cho họ bệnh đậu mùa. Nói một cách khác, thoả thuận với cái lão bá tước Si-
a-ra-mông-ti bợm già ấy là hay nhất vì hắn tự xưng là giáo hoàng Pi VII, và
khi bản chất người đó còn đủ ngu ngốc để tin vào vị đại diện của Đức
Thượng đế ở trên trái đất, thì tuyển mộ vô số bọn mật thám áo đen của giáo
hoàng Pi VII vào làm việc bên cạnh bọn sen đầm và cảnh binh của Phu-sê
sẽ hay h ơ n là để cho kẻ thù của mình, bọn Buốc-bông sử dụng đội quân
thầy dòng, thầy cả đông như kiến ấy, sẽ hay hơn là ném thần dân của mình
vào tay bọn ảo tưởng và những nhà triết học không thể tóm cổ lại được, và
sẽ hay hơn là khuyến khích tự do tư tưởng. Hơn nữa, Na-pô-lê-ông hoàn
toàn hiểu rằng cái đội quân áo đen ấy là những kẻ có ích nhất để hoàn thành
việc bóp nghơt hệ tư tưởng vô cùng ghê gớm của Thế kỷ á nh sáng và của
Cách mạng.
Bản quy ước giữa giáo hoàng và Na-pô-lê-ông, mệnh danh là Công-coóc-
đa, ký vào tháng 7 năm 1801, và ngày 15 tháng 4 năm 1802, bản sắc lệnh,
mà căn cứ vào đó Na-pô-lê-ông thi hành và quy định tổ chức mới của giáo
