CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP NAPOLEON BONAPARTE - Trang 139

trong cuộc sống của những người công dân. Và Na-pô-lê-ông đã quyết định
bảo đảm cho sự bình đẳng về quyền công dân đó một cách vững chắc bằng
bộ luật của mình. Nói về cách mạng, Na-pô-lê-ông nói: "Tự do chẳng qua
chỉ là một cái cớ". Và sau khi đã huỷ bỏ quyền tự do chính trị, Na-pô-lê-
ông đã bảo đảm và luật lệ hoá "quyền bình đẳng", theo như ông ta hiểu.
Đứng về mặt sáng sủa, về mặt tinh thần mạch lạc chặt chẽ và về mặt lô-
gích được vận dụng vào việc bảo vệ nhà nước tư sản, có lẽ bộ luật Na-pô-
lê-ông đáng để cho những nhà làm luật ở các nước tư bản đã khen ngợi và
tiếp tục khen ngợi. Tuy vậy nhà bình luận thiên vị nhất cũng không thể nào
chối cãi được rằng so với nền pháp chế của cuộc cách mạng tư sản Pháp thì
bộ luật đó đánh dấu một bước lùi, mặc dầu nó có tiến bộ so với những luật
lệ hiện hành ở các nước khác trên lục địa châu Âu. Ngoài ra, nó chẳng có gì
hơn là sự phế bỏ vô vàn thắng lợi của cách mạng.
Na-pô-lê-ông đặt người phụ nữ tuỳ thuộc vào người chồng và, hơn nữa ở
vào địa vị thấp kém và bất lợi đối với những anh em trai về quyền thừa tự.
Luật cách mạng, đặt một cách nhân đạo "con hoang" và "con đẻ" đều bình
đẳng trước pháp luật, đã hoàn toàn bị thủ tiêu. "Tội tước quyền công dân",
cũng như những hình phạt nhục hình khác đối với những người bị kết án
khổ sai đã được khôi phục, mặc dù cách mạng đã thủ tiêu cái hình phạt ác
nghiệt đó của toà án. Để xây dựng xã hội mới, Na-pô-lê-ông đã tính đến tất
cả những điều bức thiết nhằm bảo đảm tự do đầy đủ nhất và rộng rãi nhất
cho hoạt động kinh tế của gia cấp đại tư sản và quét sạch tất cả những cái gì
là biểu hiện nguyện vọng dân chủ của giai cấp tiểu tư sản.
Người ta có thể tự hỏi rằng trong khi hoàn thành sự nghiệp to lớn đó, mà
kết quả là việc tạo nên bộ dân luật, có xuất hiện sự kháng nghị nào không?
Có xuất hiện những ý đồ bảo tồn tính chất rộng rãi của những quan điểm
cách mạng trong pháp chế mới không? Quả nhiên là đã có. Khi bộ luật đưa
thông qua theo thủ tục "pháp chế" thì cũng có một vài người ở ủy hội pháp
chế dám lên tiếng rụt rè chỉ trích vài điều, nhưng sự phản đối yếu ớt đó
không có tiếng vang nào cả.
Những điều chỉ trích mà ta vừa nói đến đã bị gạt đi một cách dễ dàng nhất
trên đời: Bô-na-pác thanh trừ ủy hội pháp chế đến nỗi chỉ còn lại 50 uỷ viên