lần đầu tiên châu Âu được nghe nói đến kế hoạch Na-pô-lê-ông làm sống
lại đế quốc Sác-lơ-ma-nhơ thì nhiều người cho rằng dự án đó xuất phát tự
một sự kiêu ngạo điên rồ và coi nó như một sự thách thức táo bạo của một
kẻ xâm lược ngang tàng với thế giới văn minh.
Đại sứ của tất cả các cường quốc lo âu chú ý theo dõi sự biến chuyển
bất ngờ, đột ngột và nhanh chóng sang chế độ quân chủ đã quá hiển nhiên ở
Pháp sau khi khám phá âm mưu của Ca-đu-đan và sau vụ hành hình công
tước Ăng-ghiên. Tính chất bảo hoàng được xác minh đầy đủ của âm mưu
đó đã buộc mọi người phải chú ý. Tuần tự theo dõi các sự việc được công
bố trong quá trình điều tra và các cuộc tranh tụng trong khi xét xử, dần dần
người ta nhận ra rằng, ở ngay giữa lòng bọn đại tư sản, trong số những kẻ
chiếm hữu tài sản của nhà nước, có ước vọng củng cố chính quyền và chế
độ Na-pô-lê-ông lập nên nhằm bảo đảm một cách có hiệu lực tính mạng và
tài sản của họ chống lại những mưu đồ của bọn tư sản cũ, bọn quý tộc.
Ngày 18 tháng 4 năm 1804, Nghị viện ra một nghị quyết. Theo nghị quyết
ấy thì Na-pô-lê-ông Bô-na-pác được phong làm hoàng đế nước Pháp theo
chế độ thế tập. Thể thức trưng cầu dân ý lần này còn dễ dàng hơn năm
1799, sau Tháng Sương mù.
Tư tưởng ai nấy đều hoang mang cao độ, mặc dù ai nấy đều đã trông
đợi sự kiện ấy từ năm 1802 và giai cấp đại tư sản, ủng hộ triệt để chính
sách của Bô-na-pác, đã cho rằng chế độ quân chủ quay trở lại là một việc
nhất định không thể tránh được. Đương nhiên là những người cộng hoà
kiên định không thể cam chịu tình hình mới đó. Những ngày cách mạng,
những ước mơ tự do và bình đẳng, những lời đả kích kịch liệt bọn độc tài
còn khắc sâu trong tâm trí. Một số người nghĩ rằng Bô-na-pác đã làm giảm
vinh quang của ông ta khi muốn thêm một chức vị vào cái tên đã lừng lẫy
khắp nơi của ông ta. Pôn Lu-i Cu-ri-ê lúc đó kêu lên rằng: "Đã là Bô-na-
pác mà còn làm hoàng đế! Hắn muốn xuống dốc!". Bít-tô-ven vì quá hâm
mộ nên tặng Na-pô-lê-ông cái tên "bản giao hưởng hùng tráng" nhưng Bít-
tô-ven đã thu lại lời tặng ấy khi thấy anh công dân Bô-na-pác đã biến chất
thành hoàng đế. Khi một bầy văn võ bá quan phẩm phục rực rỡ, một bầy
phu nhân trong triều, áo quần lộng lẫy, lần đầu tiên đến chúc tụng vị hoàng
