những người đầu tiên đào mồ chôn vùi cái đại đế quốc của Na-pô-lê-ông
vốn sinh ra để mà sụp đổ.
Vào năm 1808, khi nuôi hoài bão rồi thực hiện công cuộc xâm lược
Tây Ban Nha, Na-pô-lê-ông luôn luôn ghi trong lòng một kinh nghiệm lịch
sử cốt để chứng minh cho tinh thần lạc quan. Đúng 100 năm tròn trước Na-
pô-lê-ông, vua Lu-i XIV, một trong số những tiền bối của Na-pô-lê-ông ở
trên ngai vàng nước Pháp, đã đặt lên ngôi vua ở Tây Ban Nha người cháu
nội của ông ta là Phi-líp; Phi-líp đã trở thành người sáng lập ra triều đại
Buốc-bông Tây Ban Nha, Nhân dân Tây Ban Nha hồi đó chấp nhận và duy
trì ngay ông vua và cái triều đại mới ấy trên ngai vàng, mặc dù một nửa
châu Âu đã đang bắt đầu cuộc chiến tranh chống lại Lu-i XIV nhằm tống
cổ Phi-líp ra khỏi Tây Ban Nha. Vậy đối với Na-pô-lê-ông, vị đế vương
hùng cường gấp trăm lần Lu-i XIV, tại sao lại không thành công trong cái
mưu đồ cũng giống như vậy? Tại sao Na-pô-lê-ông lại không thể du nhập
vào Tây Ban Nha một triều đại "Bô-na-pác Tây Ban Nha"? Lại còn, Na-pô-
lê-ông không phải đánh nhau với châu Âu như Lu-i XIV đã làm: châu Âu
đã bị đánh bại và bị khuất phục, và nước Nga là liên minh của ông ta.
Nhưng Na-pô-lê-ông mắc phải sai lầm là đã bị mê hoặc bởi một sự
giống nhau thuần tuý hình thức. Ông ta không muốn hiểu sự khác nhau cơ
bản giữa sự suy tôn Phi-líp của dòng họ Buốc-bông ở Tây Ban Nhà vào
năm 1700 và sự suy tôn Giô-dép Bô-na-pác vào năm 1808. Những thương
gia người Pháp, những chủ thuyền người Pháp, những tay thám hiểm người
Pháp thuộc giai cấp quý tộc đã hoan nghênh nhiệt liệt việc Phi-líp lên ngôi
hoàng đế ở Tây Ban Nha, vì họ, cũng như chính bản thân Lu-i XIV, đã tính
rằng như vậy là toàn bộ thuộc địa rộng lớn của Tây Ban Nha sẽ trở thành
đất đai thuộc Pháp. Nhưng họ đã nhầm to: những chủ đồn điền và thương
gia người Tây Ban Nha đều nhất trí chống lại sự thâm nhập của tư bản
Pháp vào các thuộc địa Tây Ban Nha. Phi-líp V bị bắt buộc phải từ chối
việc nhường quyền lợi của người Tây Ban nha cho những đồng bào Pháp
của ông ta. Nước Tây Ban Nha không trở thành thuộc quốc của Pháp về
phương diện kinh tế, và chỉ có như thế Phi-líp V và dòng họ Buốc-bông
Tây Ban Nha mới đã có thể ngồi vững trên ngai vàng. Còn như Giô-dép
