cảnh sát và bằng nhiều hoạt động chính trị mới của hoàng đế Pháp. Từ bỏ
bán đảo Tây Ban Nha khi quân Anh vừa mới đặt chân lên, chính là từ bỏ
cuộc phong tỏa lục địa, nghĩa là từ bỏ nội dung căn bản của toàn bộ đường
lối Na-pô-lê-ông.
Sự phản bội, hoặc ít ra là nghi ngờ phản bội của Tan-lây-răng vụ lợi và
của tên mật thám Phu-sê, nghĩa là của hai kẻ ti tiện ấy, theo ý Na-pô-lê-ông,
thật ra không làm cho Na-pô-lê-ông bận lòng bằng viễn cảnh của cuộc
chiến tranh với nước áo. Nhưng cũng phải tính đến sự việc đó, và tháng
giêng năm 1809, sau khi giao Tây Ban Nha cho các thống chế và đặt Tây
Ban Nha dưới quyền anh mình là vua Giô-dép, Na-pô-lê-ông quay trở lại
Pa-ri. Thật ra, không có Na-pô-lê-ông thì khả năng quân sự của các thống
chế cũng giảm đi mất một nửa, nhưng còn Giô-dép thì dù có mặt Na-pô-lê-
ông hay không, Giô-dép cũng vẫn chẳng có giá trị gì. Về đến Pa-ri, Na-pô-
lê-ông ra lệnh cho triều thần và các bộ trưởng họp ở Tuy-lơ-ri và ngày 28
tháng giêng năm 1809, Na-pô-lê-ông liền gọi Tan-lây-răng đến để xỉ vả.
Na-pô-lê-ông mở đầu màn kịch đó, đến nay còn nổi tiếng, bằng cách quát
tháo với Tan-lây-răng: "Đồ ăn cắp! Anh là một thằng ăn cắp! Anh là thằng
hèn hạ, không ai tin cậy được; anh không tin ở Chúa; suốt đời anh không
làm tròn bổn phần; anh đã lừa dối phản bội mọi người; đối với anh không
có cái gì thiêng liêng cả; có lẽ anh sẽ bán cả bố anh... Tại sao tôi lại không
cho treo cổ anh ở quảng trường Ca-rút-xen? Nhưng mà còn thời gian chán!
Này! Tan-lây-răng, thực chất anh là cục cứt...". Tất nhiên là Na-pô-lê-ông
không biết hết tất cả sự phản bội của Tan-lây-răng (bị cách chức từ năm
1807), mà mới chỉ biết được phần nào nếu không thì Na-pô-lê-ông đã cho
xử bắn Tan-lây-răng ngay lúc ấy. Nhưng Na-pô-lê-ông còn nhiều việc khác
phải làm hơn là khám phá những âm mưu của cái người xấu xa đến tận
xương tủy đó. Cuộc chiến tranh với nước áo đe doạ, ám ảnh Na-pô-lê-ông.
ở nước Tây Ban Nha vừa mới bị đè bẹp bởi những trận nặng nề ác liệt,
ngọn lửa khởi nghĩa ở nông thôn và thành thị lại bùng cháy khắp nơi để
không bao giờ tắt nữa. Cả một dân tộc - khi ẩn khi hiện, dai dẳng tưởng
như ở trong lòng đất nhô lên để rồi lại biến xuống - tiếp tục giam chân ở
Tây Ban Nha một nửa quân số của đại quân, gồm 300.000 người của những
