cầu. ở Hà Lan, một nước bị cuộc phong tỏa lục địa tàn phá hoàn toàn, tình
hình kiểm duyệt cũng chẳng hơn gì, vì Hà Lan là nước sống chủ yếu bằng
sự buôn bán đường biển. Người ta nhận xét thấy ở Hà Lan cũng chung
khuyết điểm như ở miền bắc nước Đức: "ở đó có nhiều báo chí quá" (Sở
lưu trữ Quốc gia, F7 3458, Pa-ri, ngày 29-8-1810) đó là những câu mà
chúng ta được đọc trong một bản báo cáo khác của công an. Đối với Na-pô-
lê-ông, không có gì dễ dàng bằng việc trấn áp báo chí, - Na-pô-lê-ông
chẳng bao giờ lúng túng về vấn đề đó cả. Nhưng bảo đảm cho cuộc phong
tỏa có đầy đủ hiệu lực là một nhiệm vụ phức tạp hơn nhiều.
Những khó khăn trong sự nghiệp của Na-pô-lê-ông đang bao vây ông
ta tứ phía: tìm được hàng vạn lính đoan, sen đầm, cảnh binh và viên chức
đủ các loại, các cấp - làm tròn nghĩa vụ một cách lương thiện, với một tinh
thần sốt sắng liêm khiết - để bao vây được toàn bộ dải bờ biển mênh mông
của châu Âu là một việc khó khăn hơn cả việc trừng phạt các vua chúa
thông đồng với bọn buôn lậu, hoặc một viên quan toàn quyền hay xoay
xoả, gian manh. Muốn có cà-phê, ca-cao, hồ tiêu, đồ gia vị, quần chúng tiêu
thụ ở châu Âu đã phải mua bằng giá đắt gấp năm, tám hay mười hai lần
trước khi có cuộc phong toả, mà họ cũng chỉ mua được rất ít. Những nhà
sản xuất sợi bông và những người Pháp, người Xắc-xông, người Bỉ, người
Tiệp, người Rê-ma-ni dệt vải in hoa kiểu ấn Độ đã phải mua chàm và bông
bằng giá đắt hơn trước gấp năm, gấp mười lần, đã như vậy mà họ cũng chỉ
mua được một số lượng rất ít so với trước đây, bởi nếu không có những
nguyên liệu đó, nhà máy của họ sẽ phải đình chỉ sản xuất. Vậy thì những
món lãi kếch xù giả tạo đó chạy đi đâu? Trước hết tiền đó chạy vào túi của
bọn chủ thuyền và bọn buôn lậu người Anh, và thứ nữa là chạy vào túi bọn
lính đoan và sen đầm Pháp. Khi người ta trả cho bọn lính tuần tiễu hoặc
một người thu thuế đoan một số tiền tương đương bằng tiền lương trong
năm năm của họ để họ vui lòng ngủ một đêm yên tĩnh, hoặc khi người ta
cho một gã sen đầm một tấm len hảo hạng trị giá 500 phrăng vàng và một
số đường kính cũng bằng số tiền ấy chỉ với một điều kiện duy nhất là hãy đi
chơi ở một chỗ cách xa một địa điểm nào đó trên bờ biển trong ba tiếng
đồng hồ thì sức cám dỗ quả là quá mạnh!
