xa của những sai lầm ấy chính là do sự dốt nát và không am hiểu một chút
gì về dân tộc Nga của Na-pô-lê-ông. Không phải chỉ riêng Na-pô-lê-ông,
mà cả ở châu Âu cũng tuyệt nhiên không có một ai có thể dự đoán trước
được mức độ anh dũng của dân tộc Nga khi phải đứng lên bảo vệ Tổ quốc
chống lại cuộc xâm lăng hỗn xược và hoàn toàn không có duyên cớ. Không
một ai đoán trước được nông dân Nga sẽ biến tất cả những trung tâm của
đất nước họ thành một xa mạc mênh mông trơ trụi bể lửa và không chịu
khuất phục kẻ xâm lược bằng bất cứ một giá nào. Na-pô-lê-ông biết những
điều đó quá chậm.
Những khó khăn của chiến dịch này ngày càng bộc lộ rõ thì quan niệm
trước đây của Na-pô-lê-ông về cuộc chiến tranh này ngày càng mờ nhạt
trong tư tưởng ông ta và được mau chóng thay thế bằng một quan niệm
khác. Mặc dầu Na-pô-lê-ông có dưới trướng 42 vạn quân, mà nước Nga chỉ
không có đến 22 vạn rưởi quân, nhưng ông ta biết rằng chất lượng quân sĩ
của mình không đồng đều. Ông biết mình chỉ có thể trông cậy vào các đơn
vị lính Pháp (lúc ấy đại quân có tất cả 35 vạn 5 nghìn người thuộc đế quốc
Pháp, nhưng rất nhiều người không phải người Pháp) mà cũng không thể
hoàn toàn trông cậy vào được vì, số tân binh không thể nào so sánh được
với số cựu binh đã từng tham gia nhiều chiến dịch của Na-pô-lê-ông. Còn
đối với những người xứ Vét-xpha-li, Xắc-xơ, Ba-vi-e, Rê-nan-ni, những
người sinh trưởng ở các thành phố đồng minh thương nghiệp ở miền tây -
bắc nước Đức, người ý, người Bỉ, người Hà Lan, thì cố nhiên là không thể
trông mong nhiều vào tinh thần chiến đấu hăng hái đặc biệt của họ được,
chưa nói đến những "bạn đồng minh" bắt buộc là người áo và người Phổ
mà Na-pô-lê-ông đã đem theo và đưa họ đi chết trên đất Nga không biết vì
mục đích gì và phần lớn họ không căm thù người Nga, mà lại căm ghét Na-
pô-lê-ông. Hiểu biết tường tận về lịch sử chiến tranh, Na-pô-lê-ông nhớ lại
rằng vô số những người con của các dân tộc bị các vua chúa Ba Tư chinh
phục, mà Xéc-xe đã tuyển mộ vào quân ngũ, đã chiến đấu không hăng hái
lắm với quân Hy Lạp. Na-pô-lê-ông trông cậy hơn đôi chút vào quân Ba
Lan vì họ đấu tranh cho chính lợi ích của họ. Nhưng lại ở đây nữa, như trên
