Quân đoàn của Đốc-tu-rốp, cùng giữ thành phố với sư đoàn của Cô-nốp-
kít-xin, và của hoàng thân Vua-tem-be đã chiến đấu với tinh thần dũng cảm
và ngoan cường đến nỗi quân Pháp phải ngạc nhiên. Đến tối, Na-pô-lê-ông
cho triệu thống chế Đa-vu đến và cương quyết hạ lệnh ngày mai nhất thiết
phải chiếm bằng được Xmô-len. Vì biết rằng cuối cùng Bác-clây và Ba-
gra-chi-on đã hội sư được với nhau và như vậy là coi như toàn bộ quân đội
Nga sẽ tham chiến, nên lúc ấy Na-pô-lê-ông tin tưởng chắc chắn rằng trận
Xmô-len ngày mai sẽ là trận quyết định, vì cho đến tận bây giờ quân Nga
vẫn không chịu tiếp chiến, cứ nộp cho Na-pô-lê-ông những vùng đất đai
rộng lớn của đế quốc họ mà không hề chống cự. Ngày 17 tháng 8, cuộc
chiến đấu lại tiếp diễn. Quân Nga đánh lại rất anh dũng. Binh lính không
muốn thi hành lệnh rút lui, nên người ta phải dùng đến những lời khẩn
khoản và đe dọa để buộc họ rút lui (Về cuộc kháng chiến anh hùng của
người Nga, tôi đã viết một tác phẩm riêng, nhan đề Cuộc Xâm lược nước
Nga của Na-pô-lê-ông M.1938 (chú thích của tác giả))
Qua ngày đẫm máu ấy, đêm đến, theo đúng lệnh của Na-pô-lê-ông,
cuộc pháo kích thành phố vẫn tiếp tục. Đột nhiên, vang dội liên tiếp giữa
bóng tối đặc sệt những tiếng nổ khủng khiếp làm rung chuyển mặt đất; lửa
nhen lên rồi tràn khắp thành phố. Quân Nga đã đốt phá kho súng đạn và
thiêu hủy thành phó; Bác-clây ra lệnh đánh rút lui. Đến mờ sáng, các trinh
sát viên báo cáo là thành phố hoang trống, và thống chế Đa-vu đã yên ổn
vào Xmô-len.
Phố xá ngổn ngang xác người ngựa. Một góc thành phố vẫn còn bốc
cháy và khắp nơi đều vang tiếng rên rỉ kêu la của hàng nghìn người bị
thương nằm đợi chết. Na-pô-lê-ông cùng với đoàn hộ giá thong thả đi trên
khắp phố phường Xmô-len, vừa quan sát những cảnh tượng đang diễn ra ở
xung quanh, vừa ra lệnh dập tắt các đám cháy, thu nhặt các xác chết đang
bắt đầu thối nát và những người bị thương, kiểm kê lương thực thu nhặt
được ở trong thành phố. Những người đã được chứng kiến có kể lại rằng
lúc ấy Na-pô-lê-ông phiền muộn và không trò chuyện với một ai trong đám
tuỳ tùng. Sau cuộc cưỡi ngựa đi dạo quanh ấy, bước vào một ngôi nhà sửa
soạn gấp gáp cho mình tạm trú, ông hoàng đế ném thanh gươm lên một
