du kích có cả sĩ quan, binh sĩ giải ngũ, những người tình nguyện. Những
bút ký của người Pháp hầu như không bao giờ nhắc đến họ, trong khi ấy lại
nói nhiều đến quân Cô-dắc và thừa nhận những tổn thất nặng nề do những
đội kỵ binh Cô-dắc rất cơ động và ẩn hiện bất thần đã gây cho quân đội rút
lui của Na-pô-lê-ông những trận tập kích liên tiếp và đột ngột, rồi sau đó họ
lại lập tức biến đi mất. Quân du kích chỉ công kích vào những đơn vị đã
hoàn toàn bị tan rã mà lúc đó họ có thể thanh toán ngay được.
Đây là bức họa chân thật của Đê-ni Đa-vi-dốp, người chỉ huy du kích
nổi tiếng, đã ghi lại: "Cuối cùng đội cựu cận vệ xuất hiện và chính đích
thân Na-pô-lê-ông đi ở giữa... Nhảy lên mình ngựa, chúng tôi lại chạy ra bố
trí ở ven đường cái lớn. Trông thấy những đám người hỗn độn của chúng
tôi, quân địch vẫn ngang nhiên tiếp tục hành quân, súng lên đạn sẵn, bước
đi đều đặn. Chúng tôi định cố bắt cho kỳ được dù chỉ là một tên trong hàng
ngũ chặt chẽ ấy nhưng chúng tôi đã uổng công; như một khối đá hoa cương
còn nguyên vẹn, chúng cứ đi với vẻ khinh thường mọi cố gắng của chúng
tôi. Không bao giờ tôi quên được quân dung dũng mãnh và oai phong đáng
sợ của những người chiến sĩ đã từng coi thường mọi cái chết ấy. Đầu đội
mũ lông, quân phục màu xanh với những dây đeo súng màu trắng, gù vai
và những chòm lông đỏ trên mũ của họ rực rỡ như những chùm hoa pa-vốt
trên cánh đồng trắng tuyết... Mọi cuộc công kích có tính chất châu á của
chúng tôi đều không có hiệu lực gì đối với cái đội ngũ chặt chẽ của châu
Âu... hàng ngũ của họ vẫn nối tiếp nhau đi tới, vừa gạt đuổi chúng tôi ra
bằng những tràng súng vừa cười chúng tôi đã uổng công phi ngựa vây
quanh họ. Trong ngày hôm đó, chúng tôi còn bắt được một viên tướng,
nhiều xe cộ khí tài và đến 700 tù binh, nhưng đội cận vệ của Na-pô-lê-ông
đã đi qua đám quân Cô-dắc của chúng tôi như một chiến hạm có hàng trăm
cỗ pháo băng qua một đoàn thuyền đánh cá nhỏ".
Chúng ta nên chú ý rằng, ngày hôm ấy quân du kích đã phối hợp với
quân Cô-dắc, điều đó cắt nghĩa tại sao họ lại bắt được 700 tù binh. Tuy vậy
họ vẫn là những trinh sát viên tuyệt vời đã thường xuyên cung cấp cho Cu-
tu-dốp và các tướng lĩnh của ông nhiều tin tức quý báu. Bây giờ nên nói
đến cuộc chiến tranh nhân dân năm 1812.
