hướng cặp mắt buồn rượi nhằm vào một vật vô hình đằng trước họ. Vào
cuối tháng 10 ấy và trong những ngày đầu tháng 11 năm 1813, tức là vào
giữa giai đoạn cuối của chiến dịch Xắc-xơ và giai đoạn đầu của chiến dịch
Pháp, một cuộc đấu tranh khủng khiếp và chắc chắn là đau xót đã diễn
trong tâm can của con người đó, cuộc đấu tranh mà Na-pô-lê-ông không hề
nói với một ai trong đám tuỳ tùng đi giữa hàng quân thưa thớt của đội cựu
cận vệ kỵ binh nhưng nó đã hiện rõ trên nét mặt nghiêm nghị và cặp mắt ủ
dột của ông ta.
Lần đầu tiên, Na-pô-lê-ông buộc phải hiểu rằng đại đế quốc đã sụp đổ:
cái khối những quốc gia và dân tộc không đồng nhất, táp nham, mà Na-pô-
lê-ông đã cố công gắng sức nhào nặn thành một quốc gia độc nhất bằng
thép và lửa trong bao nhiêu năm, nay đang rã rời nát vụn. Muy-ra, người
thống chế, người chỉ huy kỵ binh của ông, người anh hùng của biết bao
chiến trận, người được ông phong cho làm vua xứ Na-plơ nay lìa bỏ ông.
Muy-ra bỏ đi, và Na-pô-lê-ông biết Muy-ra ra đi là để phản bội ông, biết
Muy-ra đã bí mật đứng về phía quân Liên minh để giữ lấy ngai vàng. Anh
Na-pô-lê-ông là Giô-dép bị quân Anh và nghĩa quân Tây Ban Nha đuổi ra
khỏi bán đảo Tây Ban Nha. Em là Giê-rôm, vua sứ Vét-xpha-li đã trốn khỏi
Cát-xen. Đa-vu bị quân Nga và Quân Phổ bao vây ở Hăm -bua. Nền thống
trị của nước Pháp ở Hà Lan đang lung lay nghiêng ngửa. Nước Anh, nước
Nga, nước áo, nước Phổ chưa dồn được nước Pháp trở về biên giới cũ thì
còn chưa chịu. Đại đế quốc, sự nghiệp của Na-pô-lê-ông, đã đến giờ chót:
nó đang tan rã ở khắp mọi nơi.
Na-pô-lê-ông hãy còn 10 vạn quân, trong đó 4 vạn sẵn sàng chiến đấu
được. Chỉ phải trang bị và tổ chức biên chế số quân còn lại. Ông cũng còn
một số quân đóng đồn ở Đan-xích, Hăm-bua và rải rác trong các vùng của
châu Âu còn trung thành với đế chế, tổng số khoảng từ 15 đến 18 vạn quân.
Những tân binh thuộc lớp năm 1815, đã gọi nhập ngũ năm 1813, đang được
huấn luyện cấp tốc ở trong các trại lính.
Na-pô-lê-ông vẫn chưa chịu giảng hòa. Ông ta còn nghĩ đến giai đoạn
chiến đấu mới, và khi ông ta nói với các thống chế để phá vỡ sự yên lặng
não nề của mình thì đó chỉ là để ra các lệnh mới. Hồi này, Na-pô-lê-ông
