CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP NAPOLEON BONAPARTE - Trang 403

lanh-cua, làm một cuộc tổng kết, Na-pô-lê-ông chỉ rút ra một kết luận chủ
yếu sau đây : Na-pô-lê-ông đã làm cho nước Pháp bị mệt mỏi suy nhược,
đất nước đang sức cùng lực kiệt; chắc chắn bọ Buốc-bông chẳng làm nổi
trò trống gì và sẽ không ai làm được việc hơn Na-pô-lê-ông là được. Trong
những ngày tháng 4 ấy, người ta báo cho Na-pô-lê-ông biết rằng nếu như
các nhà buôn ở Pa-ri và giai cấp tư sản không nhiệt tình đón tiếp quân Liên
minh bằng giới quý tộc bảo hoàng thì họ cũng đã lớn tiếng nói rằng họ bị
chiến tranh tàn phá và xô đẩy đến bước đường cùng. Có thể nói rằng đêm
ấy Na-pô-lê-ông không ngủ. Bình minh ngày mồng 6 tháng 4 hé rạng; Na-
pô-lê-ông cho gọi các thống chế đến và nói rằng : "Xin các vị cứ yên tâm.
Cả các vị và cả quân đội, sẽ không ai phải đổ máu nữa. Tôi ưng thuận thoái
vị không điều kiện. Tôi đã những muốn vì các vị cũng như gia đình tôi mà
trao quyền thừa kế cho con trai tôi. Tôi thiết tưởng cái kết cục như vậy sẽ
có lợi cho các ngài nhiều hơn là cho tôi, vì hẳn là các ngài sẽ được sống
dưới một chính thể thích hợp với gốc xuất thân, với tình cảm và lợi ích của
các ngài. Điều đó có thể làm được, nhưng một sự phản bội bất cính đã cướp
mất của các ngài cái hoàn cảnh sống mà tôi mong mỏi đem lại cho các
ngài. Đáng lẽ chúng ta có thể làm được nhiều việc khác nữa, chúng ta có
thể khôi phục được nước Pháp, nếu quân đoàn thứ 6 (Mác-mông) không
phản bội. Nhưng sự việc đã khác hẳn rồi. Tôi đành tuân theo số phận của
tôi, các ngài hãy tuân theo số phận của các ngài. Các ngài hãy cam chịu
sống dưới triều đại Buốc-bông và phục vụ trung thành bọn chúng... Các
ngài mong mỏi được nghỉ ngơi, thì để những linh cảm của tôi thành sự thật!
Thế hệ chúng ta được sinh ra không phải để nghỉ ngơi. cảnh hoà bình mà
các ngài ao ước sẽ giết chết nhiều người trong các ngài nằm trên nhung
đệm hơn là cảnh chiến tranh dầm mưa dãi tuyết. Rồi Na-pô-lê-ông cầm lấy
tờ giấy và đọc cho các thống chế nghe : "Khi các cường quốc Liên minh đã
tuyên bố hoàng đế Na-pô-lê-ông là trở lực duy nhất cho việc hoà bình lại ở
châu Âu, thì hoàng đế Na-pô-lê-ông, trung thành với lời thề của mình,
tuyên bố rằng hoàng đế và những người thừa kế của hoàng đế sẽ từ bỏ ngai
vàng nước Pháp và nước ý, và vì lợi ích của nước Pháp, hoàng đế sẵn sàng
hy sinh cá nhân, cho đến cả tính mạng của mình". Hoàng đế ngồi vào bàn