bằng xung lực“ ông hoàng đế đã ciết dứt khoát như vậy ở một trong những
cuốn sách của ông nói về công sự dã chiến. Là người kế tục chiến thuật
quân đội cách mạng Pháp, trong những cuộc chiến tranh đầu, Na-po-lê-ông
đã tung trước nhữGr-nốp tuyến tân binh cơ động: với sự yểm hộ của pháo
binh bằng cách mở đường cho các tung đội xung kích. Na-po-lê-ông chăm
lo chu đáo và chỉ thị nghiêm ngặt cho các thống chế của mình và cho phó
vương nước ý là Ơ-gien-dơ Bô-héc-ne rằng không chỉ dạy cho binh lính
biết bắn, mà phải chăm lo đến việc dậy họ bắn trúng đích. Nhưng từ ý kiến
của Na-po-lê-ông, tuỵệt nhiên không thể nghĩ rằng nên để tân binh hoạt
động trong một khoảng thời gian khá lâu hoặc có sự chi viện của pháo binh,
bởi vì như vậy họ có thể dễ bị mất tinh thần dưới hoả pháo của địch và dễ
bỏ chạy; mà Na-po-lê-ông căn dặn phải sử dụng pháo binh một cách kiên
quyế nhất, bởi vì nó chỉ có dùng hoả lực khủng khiếp của pháo mới thu
được kết quả khả quan.Trong các trận đánh của Na-po-lê-ông, pháo binh
đóng vai trò to lớn và đôi khi quyết định, như ở Phrít-lan, 40 khâu pháo cỡ
lớn của Xê-nác-mông, yểm hộ cho quân đoàn của Vích-to, đã gây cho hàng
ngũ quân Nga rối loạn tơi bời ngày từ phút đầu của trận đánh, và đã buộc
quân Nga phải rút lui vô trận tự qua Prit-lan và qua cầu An-le, và chính tình
trạng vô trật tự ấy đã dẫn đến thất bại.
Đáng chú ý từ năm 1807, Na-po-lê-ông đã càng ngày càng tin vào
một chiến thuật mới và những quy mô tác chiến mới, bao gồm việc sử dụng
các đội hình quá dày đặc và vì vậy dễ bị sát thương, trái vơí phép dùng binh
trước đây trong nửa giai đoạn đầu sự nghiệp của ông ta. Thực tế là những
lỗ hổng, khoét dần hàng ngũ những người lính già của cách mạng và những
cựu binh của Ai Cập, của Ma-ren-gô, của Au-xtech-lít, đã buộc ông ta phải
cầu cứu đến cách dùng những khối người quá dày đặc ở chiến trường.
Nhiều ngươì cho rằng Na-po-lê-ông đã không chỉ coi trọng các cộng
sự của đối phương. Thật là sai lầm. Na-po-lê-ông chỉ yêu cầu các thống chế
và tướng lĩnh của ông ta phải hiểu rằng vấn đề quyết định chiến tranh
không phải là việc đánh chiếm các công sự của kẻ địch mà là việc tiêu diệt
sinh lực địch ở trên chiến trường. Nhưng ngay cả trong vấn đề ấy, Na-po-
