Na-po-lê-ông rất quan tâm đến ”tinh thần“ của quân đội. Na-po-lê-ông
đã hoàn toàn thừa nhận việc thủ tiêu nhục hình trong quân đội do cách
mạng đề xướng và ông nói với người Anh rằng ông không thể hiểu được tại
sao người Anh lại đã không lấy làm ghê tởm về việc dùng roi vọt ở trong
quân đội của họ: ”Khi một người lính bị làm nhục và mất danh dự vì roi vọt
thì họ còn thiết gì đến vinh quang của chiến thắng. Đối với mọi người đã bị
đánh đòn trước mặt bạn bè của họ thì liệu họ có còn cảm thấy cái gì là danh
dự nữa không?... Tôi những muốn dậy bảo họ bằng tinh thần danh dự chứ
không bằng roi vọt... Sau một trận chiến đấu, tôi tập hợp các sĩ quan và
binh lĩnh lại và tôi hỏi: Những ai là người xuất sắc nhất?“. Na-po-lê-ông
khen thưởng bằng cấp bậc cho người mù chữ phải học ”năm giờ mỗi ngày“,
sau đó thì học được người ta bổ nhiệm làm hạ sĩ quan, rồi sau nữa là sĩ
quan. Đối với những tội nặng Na-po-lê-ông nghiêm khắc xử bắn, nhưng nói
chung Na-po-lê-ông khen thường nhiều hơn là kỷ luật: khen thưởng bằng
tiền bạc, bằng cấp bậc, bằng huân chương, bằng biểu dương trước toàn đơn
vị, ông biết khen thưởng một cách rộng rãi chưa từng thấy. Ngày 14 Tháng
Hoa năm 1801, ở phiên họp về việc ban hành huân chương Bắc đẩu thì Na-
po-lê-ông là lên rằng: ”Các ngài tưởng rằng các ngài đưa người ta đi chiến
đấu bằng phân tích chăng? Đừng hòng. Phân tích chỉ tốt với nhà bác học ở
trong văn phòng của họ mà thôi. Với binh sĩ thì phải có vinh quang, ưu đãi,
khen thưởng cho họ. Quân đội cộng hoà đã làm được nhiều điều to lớn, bởi
vì quân đội đó gồm những con cái của dân cầy và những người nông dân
tốt, chứ không phải là một bầy hạ lưu đê tiện, bởi vì những sĩ quan mới đã
thay thế những sĩ quan của chế độ cũ, và họ có danh dự“.
Như vậy là những chất liệu do cách mạng đẻ ra, Na-po-lê-ông đã sáng
tạo một cái có ý thức và đầy kết quả rực rỡ một công cụ hiệu nghiệm và
hùng mạnh, và nằm trong tay một người như Na-po-lê-ông, công cụ ấy tất
phải đem lại những kết quả chưa từng thấy trong lịch sử quân sự.
Ông ta đánh giá một đức tính mà ông ta cho là chủ yếu, có ngay ở con
người mình; ông ta khẳng định ý chí sắt đá, tinh thần kiên quyết và lòng
dũng cảm khác thường là đức tính quan trọng bậc nhất và không thể có đức
tính nào khác thay thế được. Lòng dũng cảm khác thường ấy không phải là
