đối của cái nhà nước mới đó. Trong khi Bô-na-pác huỷ bỏ, thành lập và
thay đổi những cơ quan của nhà nước thì làm thế nào mà ý nghĩa và mục
đích của chúng lại có thể hoàn toàn không thay đổi được: chúng phải làm
cho bộ máy nhà nước biến thành công cụ phục vụ cho quyền lực tối cao của
Bô-na-pác.
Nhưng nếu trong mọi công cuộc của mình, Na-pô-lê-ông đều nhằm mục
đích cuối cùng là xây dựng và củng cố quyền hành tuyệt đối của mình, thì
để đạt được Na-pô-lê-ông đã dùng đến nhiều biện pháp rất khác nhau, trong
số đó, phải kể đến tài ngoại giao, đến nghệ thuật ký kết các tạm ước, các
cuộc ngừng chiến, nghệ thuật biết chờ thời và kiên nhẫn. Sau này, Na-pô-
lê-ông bắt đầu mất những tài năng đó, những tài năng mà ông ta có rất dồi
dào trong những năm đầu nắm chính quyền.
Na-pô-lê-ông đã nói về bản thân mình rằng lúc thì đóng vai con cáo,
lúc lại đóng vai sư tử: theo ông ta, bí quyết để thống trị chỉ là biết lúc nào
phải làm cáo và lúc nào phải làm sư tử. Và chính là trong thời kỳ chế độ
Tổng tài, Na-pô-lê-ông đã xây dựng được bộ máy chính quyền tập trung
(hoàn toàn thích ứng với nền quân chủ chuyên chế), bộ máy mà không một
chính phủ nào ở Pháp, sau Na-pô-lê-ông cho đến ngày nay, muốn từ bỏ hay
muốn sửa đổi, trừ Công xã Pa-ri.
Những cải cách về hành chính của Tổng tài thứ nhất không phải là
biện pháp duy nhất của ông ta đã từng luôn luôn kích động và hiện đang
tiếp tục kích động tình cảm của những nhà tư tưởng tư sản ở trong và ngoài
nước Pháp, họ còn tán dương vị Tổng tài thư nhất đã tạo điều kiện thuận lợi
cho việc yên ổn làm giàu trong thương nghiệp và công nghiệp; nói tóm lại,
Na-pô-lê-ông quy kết thành một hệ thống sáng sủa và có hiệu lực tất cả
những cái đã thúc đẩy giai cấp đại tư sản đánh đổ và triệt tiêu những thắng
lợi của năm 1789 và của những năm sau. Với tư cách là "người sáng tạo" ra
những hình thức biểu hiện của tình trạng và quyền thống trị kinh tế của giai
cấp tư sản, vai trò xây dựng của Na-pô-lê-ông đã bộc lộ một cách đặc biệt
rõ rệt trong suốt thời kỳ Tổng tài, điều đó đã làm cho Na-pô-lê-ông rất nổi
