tiếng, không phải chỉ trong những năm đầu ông ta nắm chính quyền, mà
còn cả dưới con mắt những nhà viết sử tư sản hiện đại, phản ánh những
quan điểm của giai cấp thắng thế.
Như vậy là viên tướng 30 tuổi ấy, từ trước đến nay chẳng làm gì khác
hơn là chiến đấu, người đã chinh phục nước ý, đã chinh phục Ai Cập, người
đã thủ tiêu chính phủ hợp pháp của nền Cộng hoà trong phút chốc, buổi tối
ngày 19 Tháng Sương mù đã trở thành người cầm đầu một trong những
nước lớn nhất ở châu Âu. Nhưng thực tế, lúc ấy ông ta không biết điều đó
và cũng chưa có cơ hội để biết. Chỉ tính từ thời Clô-vít1,
1. Clô-vít (Clovis): vua đầu tiên trị vì xứ Gôn (Gaule) từ năm 481 đến 511,
Gôn là nước Pháp ngày nay, đất nước ấy đã có 15 thế kỷ lịch sử, rồi cách
mạng đã phá huỷ cái vương quốc già nua 1.500 tuổi ấy, quật đổ cùng một
lúc cả chế độ phong kiến lẫn nền quân chủ gắn liền với nó; nền Cộng hoà
đã được thiết lập và giờ đây, một người quý tộc đảo Coóc, làm tướng của
chính cái nước Cộng hoà đó, đã lật đổ chế Cộng hoà và trở thành ông chúa
đất nước. Trước mắt Na-pô-lê-ông ngổn ngang những đống đổ nát khổng lồ
của chế độ cũ cũng như cả một khối lớn vật liệu mới do cách mạng đẻ ra.
Na-pô-lê-ông đứng trước bao nhiêu việc đã làm và chưa làm xong, bao
nhiệu việc đã khởi công và bỏ dở, bao nhiêu việc đã bắt đầu và bắt đầu lại;
tất cả đểu ở trong tình trạng hỗn độn và cấp bách.
Về mặt đối ngoại, vị Tổng tài thứ nhất cũng phải đối phó với một tình
thế khó khăn và nguy hiểm đến cực độ. Trong khi ông ta đi chinh phục Ai
Cập, cuộc liên minh châu Âu thứ hai đã cướp mất của Pháp nước ý. Chiến
dịch của Xu-vô-rốp đã tiêu huỷ mọi chiến quả mà Bô-na-pác thu được vào
những năm 1796-1797. Sự thật là sau khi vượt qua núi An-pơ, Xu-vô-rốp
thiếu lực lượng và phương tiện cần thiết để xâm chiếm nước Pháp, nhưng
khối liên minh không hạ khí giới và chắc rằng sang xuân người ta có thể
thấy kẻ thù ở biên giới nước Pháp. Ngân quỹ sạch trơn; nhiều quân đoàn
không nhận được tiền để chi ăn từ mấy tháng nay. Với thái độ chăm chú và
giễu cợt, những nhà chính khách lão luyện đang chờ xem trước những hoàn
