VI
Chúng tôi không quen ai ở Marseille. Tự hào mặc dù nghèo, chúng tôi
không giao du với ai. Hay đúng hơn chẳng ai giao du với chúng tôi. Nhưng
chúng tôi không tự thú nhận điều đó. Chúng tôi ngốc nghếch, lạc lõng ở cái
đất phương Tây này và kém khôn khéo đến nỗi khi cha mẹ tôi đốt lửa trong
lò sưởi, các vị không cho củi vào mà lại cho những tấm ván mỏng cháy rụi
ngay. Và điều đó hay ho hơn cả là các vị đã để cho tấm cửa sắt lò sưởi hạ
xuống cho đến khi kết thúc việc sưởi, vì họ cho rằng vệ sinh hơn. Hai kẻ
thoát từ phương Đông, một phương Đông luôn luôn ấm áp, ở đó lò sưởi rất
xa lạ, rằng những ngọn lửa nhìn thấy trong cái lò sưởi bí ẩn này phải sinh ra
những sự thoát hơi chết người. Có phải một trong những trò quỷ quái đó đã
làm cho người mà mẹ tôi gọi là ông Zola vĩ đại chết ngạt? Tất nhiên mẹ tôi
chưa đọc một cuốn sách nào của nhà văn đó, nhưng mẹ tôi biết rằng ông đã
bảo vệ đại úy Dreyfus. (Mẹ nói: “Sao cái ông Dreyfus đó lại đi chọn cái
nghề sĩ quan làm gì, với con dao to tướng ở thắt lưng. Đó không phải là
những nghề dành cho chúng ta”). Tóm lại để trở lại hệ thống sưởi của
chúng tôi, chúng tôi chết rét trước một cái lò sưởi kêu vù vù và một cái cửa
sắt hạ xuống. Chúng tôi sưởi trong một tiếng ồn giá lạnh.
Chúng tôi là những kẻ không có tính xã hội chút nào, những kẻ cô đơn
không tiếp xúc với bên ngoài. Do đó, về mùa đông, cứ ngày chủ nhật chúng
tôi đi xem hát, tôi và mẹ tôi, hai người bạn, hai người hiền lành và nhút
nhát âm thầm tìm kiếm trong ba giờ đồng hồ xem hát một thế phẩm của đời
sống xã hội mà chúng tôi bị chối từ. Nỗi bất hạnh được chia sẻ đó, và cho
đến tận bây giờ không được thú nhận, có thể liên kết tôi với mẹ.
Tôi cũng nhớ lại những cuộc dạo chơi ngày chủ nhật, về mùa hè, chỉ có
mẹ tôi và tôi, một chú bé con. Chúng tôi không giàu và trò chơi vòng quanh
