với tôi, dường như người ta thường trưng ra các con số và bảng biểu để bù
lấp cho sự thiếu hụt những lập luận logic và vững chắc. Hơn nữa, người ta
hay tưởng nhầm rằng chủ nghĩa kinh nghiệm
kiến của một người là đúng, thì anh ta chỉ cần một chút dữ liệu quan trọng là
đủ, đặc biệt khi đó là lối duy nghiệm phản chứng, hay phản ví dụ: chỉ cần
một điểm dữ liệu (một sự kiện chệch hướng cực đoan) là đủ để chứng minh
sự tồn tại của Thiên nga Đen.
Khi kiếm được tiền, các nhà giao dịch thường nói ngắn gọn; nhưng khi thua
lỗ, họ sẽ tuôn ra hàng loạt những chi tiết cùng với đủ thứ lý thuyết và biểu
đồ.
Xác suất, thống kê và khoa học dữ liệu chủ yếu là logic được củng cố bằng
các quan sát – và sự thiếu vắng các quan sát. Đối với nhiều môi trường, các
điểm dữ liệu phù hợp thường ở vị trí cực đoan; xét về bản chất, chúng rất
hiếm gặp, và để tìm hiểu vấn đề, chỉ cần tập trung vào những điểm dữ liệu
hiếm nhưng quan trọng này là đủ. Ví dụ, nếu muốn chứng minh rằng một
người có nhiều hơn 10 triệu đô-la, bạn chỉ cần chỉ ra rằng anh ta có 50 triệu
đô-la trong tài khoản môi giới
, chứ không cần phải liệt kê từng món đồ
trong nhà anh ta, gồm cả bức tranh trị giá 500 đô-la trong phòng làm việc và
những chiếc thìa bạc trên kệ bếp. Vậy đấy, dựa vào kinh nghiệm cá nhân, tôi
rút ra được rằng nếu bạn mua một cuốn sách dày với hàng tấn bảng biểu để
chứng minh một luận điểm, thì bạn nên nghi ngờ. Điều đó có nghĩa là một
số thứ không được cô đọng một cách đúng đắn! Nhưng đối với công chúng
nói chung và những người chưa được đào tạo về thống kê, những bảng biểu
này lại có vẻ thuyết phục – đây là một cách khác để lấy sự phức tạp thay thế
cho sự thực.
Ví dụ, phóng viên khoa học Steven Pinker đã sử dụng trò gian trá này trong
The Better Angels of Our Nature(Những thiên thần thánh thiện hơn trong
bản chất của chúng ta); cuốn sách khẳng định xu hướng giảm bớt bạo lực
trong lịch sử loài người hiện đại, và quy công lao cho các thể chế hiện đại.
Khi tôi và cộng sự Pasquale Cirillo nhìn kỹ hơn vào các “dữ liệu” của ông
