không thấy quê hương đẹp như bây giờ mắt tôi đang thấy? Lẽ nào tôi xúc
động ít hơn khi bất chợt nhìn thấy ngôi sao xanh long lanh giữa những đám
mây đen? Lẽ nào tiếng suối chảy róc rách tôi không nghe thấy êm ái nhịp
nhàng? Lẽ nào lòng tôi không thấy nôn nao khi nghe tiếng sếu kêu hay
tiếng ngựa hí? Lẽ nào nước mắt tôi không rơi, khi tôi nghe bài ca xưa và
câu chuyện cổ về sự nghiệp của cha ông?
Tôi nhớ lại, khi tôi còn nhỏ, tôi đã đi chăn ngựa thuê cho người hàng
xóm. Cứ ba ngày chăn thì ông hàng xóm kia phải kể cho tôi nghe một
chuyện cổ tích.
Tôi nhớ lại, cũng vào dạo đó tôi đã đi lên núi, đến chỗ những người chăn
cừu. Nửa ngày đi đến đó, nửa ngày trở về. Mà cả ngày như vậy chỉ cốt để
nghe một bài thơ.
Người ta vẫn thường nói: lê Unxukun, nho Ghimrin, mật ong Bútxra và
những bài ca Avar.
Tôi nhớ lại, khi tôi học lớp hai, từ làng Xađa, tôi đã phải đi hai mươi cây
số theo con đường nhỏ vắt qua những triên núi cao để đến làng Bútxra. ở
đây có một ông già, bạn bố tôi, biết rất nhiều bài hát cổ, bài thơ và truyện cổ
tích. Bốn ngày liền suốt từ sáng đến chiếu tối, ông già đọc thơ và hát cho tôi
nghe, và tôi cố gắng ghi lại hết các bài ca của ông. Tôi sung sướng trở về
với một túi đầy những thơ và bài ca.
Bên cạnh làng Bútxra có một quả núi cao. Khi tôi trèo lên quả núi đó thì
bỗng thấy một đàn chó săn cao lớn dữ tợn lao đến phía tôi. Chúng phải đến
một tá. Chúng chạy vun vút trên bãi cỏ xanh trông như những quả ngư lôi
lao thẳng vào thành tàu đen sì, tôi đã nhìn thấy mõm chúng há hốc và
những cái răng nanh vàng nhớp nháp trơ ra. Chỉ một phút nữa là tôi đã có
thể bị xé xác, bỗng bất ngờ tôi nghe thấy tiếng quát của một người chăn
cừu:
- Nằm xuống! Đừng nhúc nhích!
Tôi nằm dán xuống đất giả vờ chết. Tôi không dám động đậy và hình như
còn ngừng cả thở nữa. Chỉ có tim tôi là đập thình thình xuống đất, và tôi có
