Liệu có nỗi đau nào, nỗi khổ nào so sánh được với nỗi đau khổ của người
mẹ mất con? Và đây là đám tang người con, dân làng tụ tập đông đủ.
Nhưng người mẹ không nói được gì, bà chỉ lặng lẽ khóc, bà không thể bầy
tỏ nỗi đau của mình bằng lời, bằng những lời làm cho tất cả phải khóc theo
bà.
Lúc đó có những người khóc mướn đến. Mắt họ ráo hoảnh bởi vì đó
không phải là nỗi đau của họ. Nhưng khi họ bắt đầu trổ tài nghệ kinh khủng
của mình, tất cả đều khóc òa.
Tôi gọi đó là một tài nghệ kinh khủng. Trên thực tế, quả thật là kinh
khủng, tàn nhẫn. Không phải ngẫu nhiên mà đạo Hồi khẳng định ở thế giới
bên kia, những người khóc mướn sẽ vĩnh viễn bị đầy ải - cùng với bọn giả
dối, bọn lừa đảo, vu cáo, đãi bôi. Nhưng với tài nghệ làm mọi người phải
khóc thì chẳng biết làm thế nào.
Bây giờ đến một ví dụ ngược lại. Ai có thể hạnh phúc hơn người bố,
người mẹ có con trai đã thành chàng thanh niên khôn lớn, khóe mạnh, và
bây giờ thì lấy vợ? Đám cưới là một ngày hội vui mừng. Người ta hát múa
trong đám cưới. Và tất nhiên người vui nhất là bố mẹ chàng rể. Nhưng có
phải người bố, người mẹ nào cũng bầy tỏ được niềm vui của mình bằng bài
hát làm mọi người reo mừng chung quanh, làm mọi người cảm thấy niềm
vui của kẻ khác trong đám cưới cũng là niềm vui của chính mình?
Không, trước đó bố mẹ chàng trai đã đi các làng và mời các ca sĩ giỏi
giang. Và các ca sĩ đến. Hôm qua họ hát ở một đám cưới khác, ngày mai lại
hát ở một đám cưới khác nữa. Đối với họ điều đó chẳng có gì hệ trọng.
Nhưng tài năng của họ đã đem lại niềm vui thật sự cho mọi người.
Vậy có thể tài năng được nuôi dưỡng bằng kinh nghiệm lâu bền chăng?
Và mọi biểu hiện của tài năng trong nghệ thuật đều là kết quả của những
kiến thức rộng lớn, những số phận éo le, những sự nghiệp vĩ đại?
Nhưng nếu vậy thì tại sao một cậu bé Avar 14 tuổi, lại bị mù, có thể chơi
đàn panđur hay đến mức làm kinh ngạc và lôi cuốn dân chúng cả làng.
