Nhưng cả hai loại người đó đều chịu thua các nhà thơ vừa là học sinh vừa
biết chăn cừu. Nếu tham dự cuộc thì có Makhơmút hay là bố tôi, thì hai
người đành phải đọ tài với nhau chứ không phải với những người khác, vì
những người này thua kém quá xa.
Có thể sức mạnh tài năng ở trí thông minh? Nhưng tôi đã gặp ở
Matxcơva và ở các nước khác nhiều người rất thông minh. Nếu bất ngờ, trí
thông minh của họ biển thành dạng bài thơ hay dạng tiểu thuyết, truyện
ngắn thì đấy sẽ ìà những tác phẩm vô giá. Nhưng có một cái gì đó đã cản
trở những ý nghĩ thông minh của họ rời ngọn bút xuống giấy, và những ý
nghĩ thông minh ấy chỉ còn biết bay lung tung trong không khí hay là cùng
chui xuống mồ với chủ nhân.
Thế thì có thể sức mạnh tài năng là ở sự lao động chuyên cần, là ở sự làm
việc đến đầm đìa mồ hôi? Rất nhiều lần tôi nghe thấy nói tài năng tự nó
không có, nó chỉ có thể bộc lộ qua lao động miệt mài. Nhưng các bạn thử
hình dung xem tiếng hót nhẹ nhàng của chú chim họa mi thảnh thơi đậu trên
cành cây vẫn làm tôi thích hơn tiếng kêu đầy khó nhọc của con lừa đang lặc
lè mang nặng.
Người kéo xe không hát, người ngồi trên xe mới hát.
Ôi, tạo hóa linh thiêng, trên đời này có bao nhiêu điều mâu thuẫn! Nếu
bài ca là kết quả sự nhàn tản của người ngồi trên xe, thì có thể toàn bộ nghệ
thuật là kết quả của sự an nhàn, dư dật vật chất của cuộc sống vô lo ư?
Phải chăng trong các lâu đài giầu sang người ta đã phải hát những bài ca
ra đời từ những túp lều dột nát? Mọi câu chuyện về các lãnh chúa, về những
người giầu sang đều do những người nghèo khổ sáng tác. Viên tù trưởng
đày Irtri Kazắc đi Xibiri. Bị đầy ải ở Xibiri, Kazắc tiếp tục làm thơ. Qua thơ
của Irtri Kazắc, mọi người bây giờ mới biết đến viên tù trưởng người
Kumức kia.
Những người dân miền núi đã bắt cóc Đavít Guramisvili, công tước trẻ
người Gruzia. Họ tống anh ta vào ngục ở Unxukun. Ngồi trong ngục ẩm
ướt, da diết nhớ miền Gruzia tươi đẹp, công tước bắt đầu làm thơ. Ở một
