chừng mực nào đó, có thể nói rằng người dân miền núi đã biến Guramisvili
thành nhà thơ.
Con gái của lãnh chúa Khunzắc là nàng Aisát đã phải lòng một chàng trai
chăn cừu trẻ đẹp. Biết chuyện, bố cô gái đã đuổi cô ra khỏi nhà. Ngoài trời
là đêm đông rét mướt. Nàng mặc bộ váy áo mỏng manh, đi ngược làn gió
buốt, tuyết ngập đến đầu gối - đêm đó nàng đã làm bài thơ đầu tiên.
Nhưng nếu vậy thì sức mạnh tài năng có thể ở sự nghèo khó, tuyệt vọng
của con người? Có thể nỗi đau khổ và sự bất hạnh đã sinh ra những bài ca
hay nhất chăng? Vậy thơ là ai, thơ cần cái gì? Thơ đã đến với Batưrai khi
ông đã thành người già nua, ốm yếu đói rách, ngồi bên bếp lò lạnh ngắt của
mình. Thơ đã đến với Makhơmút khi ông rét cóng trong những chiến hào
Karpát, còn cô gái ông yêu, người mà ông quý hơn cả mặt trời, trái đất và
cuộc sống, lại đi lấy người khác, thơ đã đến với Abutalíp, khi ông xách bị
gậy đi các làng xin ăn, còn cô gái Khatimát ông yêu lại ruồng bỏ ông đi lấy
người khác. Thơ đã đến với Enđariláp, khi ông nhận cốc thuốc độc từ tay
những kẻ giết mình. Bạo chúa Zunti-Naíp đã khâu mồm nàng Ankhin-
Marin, và chính lúc đó Marin làm được bài ca hay nhất của mình. Bài ca
này, như một lời nguyền rủa, đã làm tên bạo chúa suốt đời mất ăn, mất ngủ.
Vậy thì sức mạnh tài năng ở đâu? Tài năng là gì - là lương tâm, danh dự,
lòng dũng cảm hay có thể là sự sợ hãi? Bởi vì người nhát gan đi đêm cũng
phải hát cho mình đỡ sợ.
Tài năng là niềm hạnh phúc hay nỗi khổ, là phần thưởng hay sự trừng
phạt? Là cái đẹp được tạo ra để con người phải chịu khổ vì nó, hay những
nỗi khổ từ đó cái đẹp đã nảy sinh? Hay tài năng là con đẻ của thời gian và
sự kiện? Những tia lửa bật ra khi hai hòn đá đập vào nhau. Chiến tranh
không làm tăng số người trên trái đất, nhưng làm tăng số người anh hùng.
Tôi không biết tài năng là gì, cũng như không thể nói thơ là gì. Nhưng
đôi lúc - khi trên đường về nhà, khi ở xa quê hương, khi đang mơ màng ngủ
(hơi khép lại vạt áo ngoài), khi tôi bước đi trên cỏ (và những ngọn cỏ non
xanh như thấm qua da thịt tôi, hòa vào dòng máu), khi tôi ăn cơm, khi tôi
