Trên thực tế, tất nhiên là Đaghextan đã bao gồm một số vật nhiều hơn rất
nhiều. Tôi đã thấy rõ điều này qua kinh nghiệm cay đắng.
Cách đây chừng 25 năm, tôi được giao nhiệm vụ viết kịch bản về
Đaghextan và tôi đã viết. Rồi kịch bản này được đưa ra thảo luận. Nhiều ý
kiến đã được phát ra lần ấy.
Người thì nói: thiếu hoa, người thì nói thiếu ong, người thì kêu không đủ
cây cối. Mỗi người đều thấy thiếu một cái gì đấy. Chỗ thì quá khứ chưa rõ,
chỗ thì hiện tại còn mờ nhạt. Và cuối cùng thì phát hiện ra rằng trong kịch
bản không thấy nói đến lửa, mà không có lửa thì Đaghextan còn ra làm sao
nữa!
Nếu đem quay tất cả những gì mà dạo ấy người ta nói đến thì có lẽ đến
giờ cuốn phim vẫn chưa làm xong!
Tuy vậy, Đaghextan vẫn gồm có ba phần: đất núi, biển (Caxpie) và những
gì còn lại.
Phải rồi, đất là núi, là khe sâu, là những con đường nhỏ chạy quanh trên
đó, là những vách đá cheo leo. Tuy thế đó vẫn là mảnh đất quê hương sau
này còn thấm sâu thêm dòng máu cha ông. Không biết máu hay mồ hôi, cái
nào đã đổ nhiều hơn trên mảnh đất này. Những cuộc chiến tranh dài dằng
dặc và những lần đụng độ ngắn ngủi, những lần trả nợ máu…Trong suốt
bao thế kỷ, dao găm treo trên tường nhà người miền núi đâu phải chỉ để
trang trí.
Trong dân gian có bài ca:
Gieo một đầu hạt ở đâu
Ở đó phải mười chàng trai đổ máu
Còn nếu muốn gieo tới năm đầu hạt
Thì phải tới một trăm chàng trai đổi mạng của mình!
