CON NGƯỜI
“Con người” và “Tự do” - hai khái niệm đấy được gọi chung bằng cùng
một từ trong tiếng Avar. “Uzđen” nghĩa là “Người” và đồng thời cũng có
nghĩa là “Tự do”. Bởi vậy, khi nói đến “con người”-“uzđen”, đương nhiên
là ám chỉ rằng con người đó “tự do”
Trên một tấm bia mộ có dòng chữ khắc:
Kẻ nằm đây chưa phải bậc thông thái
Chưa có chiến công lừng lẫy một thời
Nhưng ai đi qua, hãy nghiêng đầu vĩnh biệt
Kẻ nằm đây là một con người!
Trên cán dao găm có ghi bài thơ:
Phải gặp mặt ai trên đường đời, bất kể
Dù gặp với hận thù, hay gặp với lời chào
Thì hãy gặp, như đến với Con người đích thực
Hãy nhớ kỹ điều này, rồi hãy mang dao
Khi một người dân miền cao nào đó đi đâu xa lâu ngày trở về, người ta
hỏi anh:
- Thế nào, vùng anh tới thế nào, phép tắc ở đấy ra sao?
- Tôi đã đến với “uzđen” - anh ta trả lời ngắn gọn
Có lần, khi Khátgi-Murát bất hòa với Samin, một số người buông lời chê
trách Samin, định để làm đẹp lòng vị phó tướng, Khátgi-Murát ngăn họ lại
bằng một cử chỉ nghiêm khắc và nói:
- Chớ có buông ra những lời như vậy. Samin là một con người và chúng
tôi có thể tự giảng hòa ổn thoả với nhau được
