ĐAGHEXTAN CỦA TÔI - Trang 420

chấm than. Quá khứ là câu hỏi, hiện tại là câu trả lời.
Đaghextan cổ xưa giống như một bà lão ngồi trên phiến đá. Đó là một
dấu chấm hỏi. Đaghextan hôm nay là một dấu chấm than. Đó là thanh kiếm
rút ra khỏi vỏ và chĩa thẳng lên trời.
Khi cách mạng đến miền Đaghextan, những kẻ hoảng sợ cách mạng nói
rằng chẳng bao lâu nữa dân tộc, tiếng nói, tên gọi, màu sắc sẽ biến đi hết.
Mêxêđa sẽ biến thành Maruxia, còn Muxa thì biến thành Vaxia. Chúng còn
nói rằng người ta sẽ chẳng còn lúc nào mà nghĩ xem mình là người dân tộc
nào, mình vốn từ đâu tới. Tất cả sẽ đắp chung một tấm chăn lớn. Rồi sau đó
kẻ mạnh hơn sẽ kéo hết chăn về phía mình, những người yếu sẽ bị chết rét.
Đaghextan đã không nghe lời bọn đó. Thành viên chính phủ cũ của miền
cao là Gaiđa Bamatốp khi trèo lên boong tàu đưa y ra nước ngoài đã nói:
“Các người không chịu nghe lời ta. Để rồi xem, chuyện gì sẽ đến1”.
Những gì xảy ra sau đó, mọi người đều thấy rõ. Sách đã kể về chuyện
này, bài ca đã hát về điều đó. Ai có tai thì nghe, ai có mắt thì sẽ thấy.
Một người vùng cao, sợ hãi tấm chăn đắp chung, đã bỏ Đaghextan mà đi
sang Thổ Nhĩ Kỳ. Năm mươi năm sau ông ta trở lại vùng cao để xem thực
cảnh ở đất nước chúng tôi. Tôi mời ông ta đi dạo thành phố Makhátkala..
Xưa kia là Cảng Pêtơrốpxcơ. Thành phố vốn mang tên vua Nga nay đã
mang tên Makhat, nhà cách mạng Đaghextan Tôi chỉ cho vị khách thấy
những đường phố mang tên Batưrai, Unlubi Kapiép, những đường phố
tưởng nhớ tên tuổi những người con ưu tú của Đaghextan. Vị khách ngắm
nhìn rất lâu tượng kỷ niệm Xulâyman Xtanxki dựng bên vương hoa nhỏ sát
bờ biển. Trên phố Lênin, ông ta nhìn thấy tượng kỷ niệm bố tôi là Gamzát
Xađax. Trước khi lánh ra nước ngoài hóa ra là ông ta có quen biết bố tôi.
Ông gặp các học giả tại Phân viện Hàn lâm khoa học. Ông ta đã nói
chuyện với các cộng tác viên của Viên nghiên cứu lịch sử, ngôn ngữ và văn
học. Ông đã đi xem các phòng của Viện bảo tàng lịch sử và nghệ thuật