ĐAGHEXTAN CỦA TÔI - Trang 504

Chỉ đến lần thứ ba Đaghextan của tôi mới bắt đầu viết đúng. Đây là tên
gọi của những sách báo tạp chí Đaghextan đầu tiên: “Ngôi sao buổi sớm”,
“Tia nắng mới”, “Người miền núi đỏ”, “Giâyman”, “Tục ngữ vùng cao”,
“Cổ tích Kumức”, “Âm điệu Lắc”, “Truyện Đarghin”, “Thơ Lêzghin”,
“Đaghextan Xô Viết”. Tất cả các sách báo đó đều xuất bản bằng tiếng mẹ
đẻ. Đó không phải chỉ là những tên gọi đơn thuần. Đó là những đôi cánh.
Vào năm 1921, sau lần gặp gỡ nói chuyện với đoàn đại biểu Đaghextan,
Lênin đã phái đến miền núi ba thứ cần thiết với nhân dân ở đây: bột mì vải,
và chữ in. Đaghextan đã có ngựa và dao găm. Cùng với bánh mỳ Lênin đem
lại cho Đaghextan cả sách nữa. Cách mạng đã cúi xuống bên nôi
Đaghextan. Đaghextan đã nhìn thấy biển, nhìn thấy chính mình, nhìn thấy
quá khứ và tương lai của mình. Và Đaghextan đã bắt đầu tự viết về mình.
Xulâyman Xtanxki có hỏi Mắcxim Gorki: “Hai ta đều già cả rồi. Đã sống
nhiều rồi, đã trải đời, hiểu thế giới này rồi. Cả hai đều có sách. Nhưng anh
thì viết trên giấy, vì anh biết viết. Còn tôi thì hát thành lời. Vì tôi không biết
viết. Chúng ta tượng trưng cho nước Nga và Đaghextan. Nước Nga thì có
học. Còn ở Đaghextan thì phần lớn mọi người chưa viết nổi tên họ của
mình. Phải dùng ngón tay điểm chỉ thay cho chữ ký. Liệu anh có thể cử một
đoàn nhà văn đến miền chúng tôi để họ kể lại cho cả nước, cả thế giới nghe
về những người Đaghextan chúng tôi được không?”
Câu chuyện giữa Xulâyman Xtanxki và Mắcxim Gorki đã được Épfenđi
Kapiép dịch lại. Gorki hứa sẽ thực hiện yêu cầu của Xulâyman nhưng ông
lại chỉ vào Kapiép, vừa nói thêm rằng bây giờ ở Đaghextan đã có một lớp
thanh niên tài năng, đầy học thức, rằng sẽ tốt hơn rất nhiều nếu chính người
Đaghextan viết về mảnh đất của mình bằng các thứ tiếng của nước cộng
hòa. Bởi vì, Mắcxim Gorki nói tiếp, - như chúng ta vẫn thường nói: “Chẳng
ai biết rõ căn nhà hơn bốn bức tường của nó”.
Những người trẻ tuổi mà Gorki nhắc đến giờ đã già nua. Họ đã viết và sẽ
còn viết những cuốn sách về Đaghextan. Ngày xưa đời cha để lại cho đời
con thanh kiếm và đàn panđur. Bây giờ là cây bút và cuốn sách. Không có