Ở một bức tranh khác, tôi nhìn thấy một con chim đậu trên bụi mận gai.
Bụi cây ấy mọc giữa vách đá trần trụi. Chim đang hót, một người đàn bà
miền núi từ khung cửa sổ ngôi nhà buồn buồn nhìn ra... Thấy tôi chú ý đến
bức tranh này, họa sĩ nói rõ thêm:
- Bức tranh này dựa theo ý một câu chuyện cổ Avar.
- Chuyện cổ nào?
- Người ta bắt một con chim và nhốt nó vào lồng. Sống trong cảnh tù
túng, suốt ngày suốt đêm chim kêu: cuốc - cuốc, cuốc - cuốc... giống hệt
như tôi đã thầm kêu suốt bao năm qua... Chủ nhân của con chim đó, bèn
nghĩ:
“Quê hương của nó ở đâu nhỉ? Có lẽ đó là một đất nước tươi đẹp, trù phú,
nơi có những loài cây kỳ diệu, những gìống chim kỳ diệu. Hay là ta thả nó
ra và thử nhìn xem nó bay đi đâu. Nó sẽ chỉ cho tôi con đường đến xứ sở
diệu kỳ kia”. Anh ta tháo chiêc lồng ra, và con chim liền vỗ cánh bay. Nó
bay chừng mươi bước và đậu xuống bụi mận gai mọc lên giữa tảng đá trơ
trọi. Trong bụi cây ấy đã có tổ của nó... Tôi cũng đang nhìn về quê hương
mình từ khung cửa nhó chiếc lồng của tôi, - họa sĩ nói thế rồi dừng lại.
- Vậy thì sao anh không muốn trở về?
- Muộn rồi. Trước đây tôi đã mang đi khỏi quê hương trái tim trẻ trung
nồng nhiệt, liệu tôi có thể mang lại cho quê hương bộ xương già nua này
không?
Rời Pari trở về nước, tôi tìm kiếm họ hàng của họa sĩ. Tôi rất ngạc nhiên
khi thấy mẹ anh ta còn sống. Họ hàng thân thích tụ tập trong nhà buồn rầu
nghe tôi kể chuyện về người con trai đã rời bỏ quê hương, đánh đổi quê
hương lây một miền đất lạ. Nhưng dường như họ đều tha thứ cho anh ta. Họ
mừng là anh ta vẫn còn sống, Bất ngờ bà mẹ hỏi tôi:
- Anh nói chuyện với con tôi bằng tiếng Avar à?
- Không. Chúng tôi phải nhờ phiên dịch. Tôi nói tiếng Nga, còn con trai
bà nói tiếng Pháp.
