Sau khi thăm những thành phố lớn ồn ào ở Ấn Độ, tôi được dẫn đến một
làng nhỏ gần Canquytta. Trên một sân kho rộng người ta đang lấy hạt ra
khỏi bông lúa bằng cách cho cả đàn bò đực lớn đi vòng tròn dẫm lên những
bó lúa vàng. Không một viện bảo tàng nào, không một nhà hát nào trên thế
giới lại đem lại cho trái tim tôi nhiều niềm vui đến thế hơn là những chú bò
đang chậm chạp dẫm lên những bó lúa vàng. Hệt như tôi được trở về làng
quê thân yêu thời thơ ấu. Cái làng nhỏ Ấn Độ gần Canquytta đã trở thành
đề tài của tôi như vậy.
Tôi nhìn thấy: ở rừng núi Inđônêxia người ta đánh trống hệt như ở vùng
núi chúng tôi; trên đường phố New York có một anh chàng người Kapkazơ
đi lại trong bộ quần áo dân tộc; ở Xtambun và Pari lưu lạc những người dân
miền núi bị xua đuối, những người bất hạnh nhất trên thế giới này; ở Luân
Đôn người ta trưng bày tại triển lãm những sản phẩm bằng sứ của những
người thợ nổi tiếng miến Balkhar, ở Vơnizơ những người Lắc vốn ở làng
Xốppkơra biểu diễn xiếc trên dây làm kinh ngạc khán giả; trong một hiệu
sách cũ ở Pítxbơc tỏi bất gặp một cuốn sách về Samin.
Từ mọi nơi, từ mọi miền tôi đặt chân đến, đều có những sợi dây nối về
Đaghextan.
Một chiến sĩ sẽ rơi vào cảnh hết sức bất lợi nếu anh bị một lúc mấy người
cầm gươm tiến công. Anh không thể vừa đỡ cả đằng trước lẫn sau lưng.
Nhưng nếu tìm được một vách đá có thể tựa lưng vào thì người chiến sĩ sẽ
cảm thấy mối đe dọa chưa đến nỗi ghê gớm: một chiến sĩ cường tráng,
nhanh nhẹn có thể hạ được hai hay ba đối thủ nếu anh được tựa lưng vào
vách đá.
Đối với tôi, Đaghextan chính là vách đá như thế. Nó giúp tôi đứng vững
trong những phút gay go nhất.
Những người đi xa thường đem về quê hương bài ca của các nước mà họ
đã tới. Chỉ có tôi là không gặp may mắn như vậy - dù tôi đi tới đâu, tôi cũng
chỉ toàn mang về những bài ca mới về Đaghextan. Với mỗi bài thơ mới, tôi
