ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 322

Nhưng đại thần ấy là công trung, huân lao, kì cựu đã được lời tiên đế dạy
cho được cùng theo vào nhà tông miếu, mà ngày Quế xin hưu là bởi tự có
bệnh, xin nên liệt vào cúng theo ở nhà tông miếu, để tỏ ra đạo hậu. Vua bảo
rằng: trẫm đâu dám trái thành mệnh (của tiên đế). Nhưng xét các danh thần
được cúng theo vào tông miếu là trước sau đều tốt cả, có công với nước,
đối với trên không phiếm, đối với dưới không thẹn, có tiếng hay để muôn
đời. Như Đăng Quế thì trù nghĩ cơ mưu, giúp nên chính trị, công lao, tài
năng rõ rệt. Vì nỗi khi tuổi già, chợt gặp biến loạn ngoài ven mà Quế lại lấy
cớ già yếu, 2, 3 lần xin nghĩ, thế vềa vua lo tôi phục có chỗ chưa hợp, thì
việc cho cúng theo vào nhà tông miếu ấy tạm hãy hoãn lại. Đợi khi thu
phục nơi biên cương cũ, rồi sẽ chuẩn cho thi hành, mới hợp.
Năm thứ 22, tiết Tứ tuần đại khánh, vua lại nhớ đến Quế, sai quan đến tế tại
nhà.
Năm thứ 28, dụ rằng: mệnh lệnh của tiên đế đã định, không dám trái lâu,
đất cũ không nên không báo viên đại thần ấy (tức là Quế) có công với xã
tắc, tuy lúc tuổi già gặp biên giới có biến loạn, không biết phòng trước ngăn
dữ. Nhưng đem điều hơn, trừ với điều kém, thì vết đen vẫn không che lấp
được chất sáng của Ngọc Dung, chuẩn cho bộ Lễ chọn ngày tết làm nghi lễ,
cho Đăng Quế được bầy vào cúng theo ở án thứ 7 nhà Thế Miếu.
Đăng Quế, mũi như quả mật rủ xuống, tiếng to như tiếng chuông lớn. Thuở
nhỏ thông minh, lúc lớn lên đi du học ở Tràng Yên, đến Hải Vân quan đề
câu rằng:
Phiên âm:
Tinh đối đông minh duy hữu thuỷ.
Hồi khan nam nhạc cánh vô sơn.
Dịch nghĩa:
Lặng đối biển đông duy có nước,
Nhìn về nam nhạc lại không có núi nào.
Có người đã đoán là Quế có khẩu khí làm đến Tể tướng. Khi Quế mới ra
làm quan, lúc rỗi việc quan thường xộng các sách, học vấn sâu rộng. Hai
thân vương Thượng Sơn, Vĩ Dã (208) và hoàng thân, các công, thời thường
đến hỏi Quế những chỗ nghĩa sách khó hiểu, và đem thơ văn nhờ Quế sửa