ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 323

chữa. Ba công chúa Nguyệt Đình, Diệu Liên, Huệ Phố cũng thường đem
phong thơ nhờ Quế sửa chữa hộ, tự xưng là học trò con gái của Quế. Quế
lúc làm quan, giữ mình khiêm tốn, chính trực, kiến văn nhiều, xử đoán
khéo, trải làm quan hơn 40 năm, ngồi ở chức Tể tướng, thế mà ăn mặc giản
dị sơ sài, không khác gì lúc chưa làm quan, và lại có tính siêng năng như
bộc sạ họ Phòng (tức Phòng Huyền Linh), cổ mưu trí như Ngụy Công họ
Hàn (tức Hàn Kỳ), đã biết thì không điều gì không nói, đã nói thì không
điều gì không nói hết lời. Triều đình lấy làm ý trọng, các tiên thánh vốn vẫn
chọn dùng.
Năm đầu Hiến Tổ Chương Hoàng Đế nối ngôi, có dụ rằng: Đăng Quế ở
khoảng đầu năm Minh Mạng hoàng khảo ta nghĩ việc nối ngôi, thừa tự là
trông chọn kỹ chức Sư phó để giúp dạy người thơ ấu này rèn luyện 9 năm,
đến được thành tựu, lòng hoàng khảo ta vui mùng lắm. Đến khi Nội Các
mới đặt, gọi vào làm việc, thừa chỉ được tinh tường, công việc được thanh
thỏa. Khi viện Cơ Mật bắt đầu dựng lên, lại sung làm đại thần, mở rộng qui
mô, giúp việc quân đốc, đi kinh lược tỉnh Thanh, quét sạch bọn cướp giặc;
đi đạc điền ở miền Nam, làm lợi cho dân, cho nước. Nên kỳ đại kế xét
công, Quế thường được lên điển vinh phong cho nối đời tập tước lâu mãi
đến khi sông cạn núi mòn. Lại cho thêm hình đôi cá vàng, càng tỏ ý vua tôi
tương đắc, kịp đến lúc tiên đế bệnh nguy, gọi kẻ tiểu tử này đến nơi cầm tay
dụ trước mặt rằng: Đăng Quế thờ trẫm 21 năm đến nay, hết tiết thần tử, một
mực công trung, bày mưu nơi màn trướng, việc quân ra sức chốn triều đình
biên giới, thực là người đại thần kỳ cựu. Ngươi phải nghe lời can, theo kế
định, sau này cho Quế được bầy thờ vào thế chất (tức nhà tông miếu). Khi
ấy ta đau đớn không nguôi, giơ tay lên trán, ghi nhớ trong lòng. Nay khanh
ph tuân lời di chỉ, để giúp ta những điều không nghĩ đến. Đăng Quế kính
tuân lời dạy, trong khoảng 7 năm, hết lòng phụ tá, thường được ban khen.
Đến khi Dực Tông Anh Hoàng Đế nối nhận nghiệp lớn, mở đặt kinh diên,
sai Quế sung làm giảng quan. Một hôm tiến giảng sách Trung dung, đến
chương trí nhân dũng, vua hỏi chữ dũng chiếu theo 5 lẽ thường thì là chữ
gì? Quế thưa rằng: chữ dũng tức là nghĩa, tức như Luận Ngữ bảo rằng thấy
nghĩa không làm, thì không phải là dũng. Vua bảo là phải. Lại thường dụ