Tôn Đức Tiến
Hiệu là Lỗ Xuyên, người huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Mấy lần thi
đỗ tú tài, ở nhà dạy học yên phận nghèo nàn kiệm ước chỉ chăm chắm về
việc dẫn bảo hậu học về các Kinh sử chu tử bách gia cho đến cửu lưu (110)
thuật số, không sách gì là không nghiên cứu tinh vi. Lại giỏi xem người,
người mới tới học xem văn đủ biết người ấy sau này cùng hay đạt, mà xa
gần theo học chất vấn điều nào khó, thời phân tích hết nghĩa lý cho hiểu.
Nên người đời khen là văn học sâu rộng, học trò được hiển đạt có mấy trăm
người. Khoảng năm Tự Đức thì mất, thọ 81 tuổi. Con có 5 người thời 4
người là Diễm, Soạn, Thân, Diên đều đỗ hương tiến, còn Đĩnh đỗ tú tài
Soạn trải làm huấn đạo, Thân làm đến viên ngoại lang và Diên bổ tu soạn.
CAO TĂNG
Li Phong thiền sư
Không rõ là người thế nào, hoặc nói: họ Lê tên Ban, người ở Kinh Triệu
Bắc, chống gậy tích trượng sang Nam đến thành Quy Nhơn, (nay tỉnh Bình
Định) thấy phía Đông Bắc thành độ 30 dặm có núi cao cây đá rừng suối
cảnh trí sầm uất, bèn dựng gậy ở đó. Kết vỏ cây làm áo, tiêu dao ở trong
hang núi. Người ta chỉ gọi là sơn động, ở được vài năm chỗ lưng chừng núi
có nước suối chảy xiết, thấy phá gai góc chở đá to đến xây đắp dựng một
cái am nhỏ kết bằng cỏ gianh và tre, không mấy hôm đã xong, tựa hồ có
sơn binh ngầm giúp. Khi am thành gọi là chùa Dũng Tuyền, chùa gối vào
ngọn núi rất cao, nước suối trong chảy réo xiết, hai bên tả hữu dây mây
quấn leo đã lâu và đá cây hoa đều khác lạ, rất sầm uất thắng địa. Bên tả
chùa có cái nhà bằng đá, nào tường nào sân nào thềm hai bên cao thấp như
cảnh thiên nhiên vẽ ra. Sơn ông thường qua đó ngồi một mình niệm kinh,
núi có nhiều hổ, cùng ở với một chú tiểu đồng và cùng chơi bời với hổ báo
hưu nai quên cả vật và ta. Ngày rỗi sư đi kiếm củi bó thành bó to, dẫu vài
người có sức lực cũng không mang được, mà sơn ông một mình mang để
dưới núi. Khách đi đường đến đều biết là củi của sơn ông mang để đó để
