QUAN ÐIỂM CỦA NHẤT THẾ HỮU BỘ
Học phái Nhất thế hữu bộ gìn giữ quan điểm thực tại của đức Phật và chỉ
khác đôi chút với quan điểm của Thượng tọa bộ. Rất tiếc ba Tạng bằng
tiếng Sanskrit của phái này đã bị mất hẳn, chỉ còn lại những đoạn mảnh
mún tìm được ở Trung Á, hay những bản dịch A Hàm chữ Hán, những bản
dịch này rất ít người chú tâm nghiên cứu (22).
Nguồn tài liệu chính của chúng tôi hiện nay là tập Abhidharmakosa đã
được giáo sư La Vallée Poussin dịch ra tiếng Pháp, một công trình vĩ đại rất
đáng tán dương. Ở đây cần phải chú ý tập Kosa được viết ra sau các tập
Àgamas một thời gian khá dài là công trình của một vị tóm thâu tư tưởng A
tỳ đàm của Nhất thế hữu bộ. Tập Kosa đối với Àgama tương đương với tập
Visuddhimagga đôi với tạng Pàli. Với trình độ hiểu biết của chúng ta hiện
tại, tập Dviyàvadàna và tập Lalitavistàra thuộc học phái Nhất thế hữu bộ,
nhưng được các nhà Ðại thừa kiết tập lại. Vì vậy chúng ta cần phải thận
trọng khi nghiên cứu một vài lời tuyên bố của hai tập này về Kàya.
I - Dviyàvadàna
Có một vài đoạn trong tập Dviyàvadàna về rùpakàya và dharmakàya của
đức Phật và cũng đồng ý nghĩa với các tập Pàli. Một thời Srona Kotikarna
nói nhờ hồng ân sư phụ, ông đã thấy Dharmakàya của đức Phật, nhưng vì
muốn thấy Rùpakàya của đức Phật nên ông muốn đi đến chỗ đức Phật hiện
an trú (23). Upagupta (Ưu ba cúc đa) một lần nói với Màra là Ngài chỉ thấy
dharmakàya và nhờ Màra chỉ cho rùpakàya, Màra liền hiện một hóa thân
(Vigraha) của đức Phật, đầy đủ các tướng tốt và tướng phụ của vị đại nhân
(24). Trong câu trả lời của vua Rudràyàna cho vua Bimbisàra: "naràjan
krpano loke dharmakàyena sansprset". (Thưa Ðại vương, đừng để một
người vô tôn giáo rờ đến Dharmakàya), danh từ Dharmakàya (Pháp thân)
có thể có một ý nghĩa siêu hình nhưng đoạn này không có ý nghĩa ấy (25).
