Sự chấp nhận các hạnh Ba-la-mật trong giáo lý Thượng tọa bộ
Chúng ta thấy rõ loại văn học được chấp nhận, ít nhất là theo hai phân loại.
Chúng gồm phần lớn các mẩu chuyện, sự tích và ví dụ v.v... hơn là phần
giáo lý chính của đạo Phật. Chúng được chấp nhận trong văn học Phật giáo
dưới hình thức Pùrvànusmrtis. Mục đích chính là phổ thông hóa đạo Phật
và để nêu rõ đạo Phật là đạo cho đại chúng cũng như cho một số ít người
chọn lọc có thể thoát tục xuất gia. Ðây là một sáng kiến mà tông phái
nguyên thủy sớm nhất, tông phái Thượng tọa bộ, phải chấp nhận một cách
miễn cưỡng vì sự bắt buộc của hoàn cảnh. Văn học đầu tiên của Thượng
tọa bộ không nói đến Pàramità (22) và mãi sau này, khi nói đến các hạnh
Ba-la-mật, chỉ để gợi niềm tin cho tín đồ chứ không phải khuyến khích tín
đồ làm theo. Nhưng thái độ của Nhất thế hữu bộ và Ðại chúng bộ lại khác
hẳn. Các vị này không phủ nhận sự khó khăn tày trời để thực hiện các hạnh
Ba-la-mật, nhưng vẫn khuyến khích tín đồ nên cố gắng thực hành các hạnh
trên. Không những gây niềm tin, nhưng cũng khuyến khích mọi người thực
hành hạnh Dàna (Bố thí), Sìla (Trì giới) Ksànti (Nhẫn nhục), Vìrya (Tinh
tấn), Dhyàna (Thiền định) và Prajnà (Trí tuệ), các vị này tạo ra rất nhiều
mẩu chuyện không những liên hệ với đời sống đức Phật mà cả với đời sống
của những người đạt đến địa vị trọng yếu trong đạo Phật.
Tông phái Thượng tọa bộ nói đến 10 Ba-la-mật tức là Dàna (Bố thí), Sìla
(Trì giới), Nekkhamma (Ly dục), PaJnà (Trí tuệ), Viriya (Tinh tấn), Khànti
(Nhẫn nhục), Sacca (Sự thật), Adhitthàna (Phát nguyện), Mettà (Từ) và
Upekkhà (Xả). Nhưng trong toàn văn học Sanskrit, Tiểu thừa hay Ðại thừa,
sớm hay muộn chỉ nói đến 6 Ba-la-mật (23). Chỉ trong tập
Dasabhùmikasùtra (Thập địa kinh) (24) mới nói đến 10 Ba-la-mật, thêm 4
pháp: Upàyakausalya (Xảo phương tiện), Pranidhàna (Phát nguyện), Bala
(Lực) và Jnàna (Trí). Nếu chúng ta so sánh ba danh sách thì danh sách 6
Ba-la-mật là xưa nhất. Thượng tọa bộ thêm vào Nekkhamma (Ly dục),
Sacca (Sự thật), Adhitthàna (Phát nguyện), Mettà (Từ), Upekkhà (Xả) và
bỏ rơi Dhyàna (Thiền). Rõ ràng danh sách này thiếu hệ thống vì Mettà và
