5) Ngài Buddhaghosa thiên về quan điểm Ni?t bàn là bất khả ngôn thuyết,
không thể phân biệt, vĩnh cửu và tịnh lạc. Trong hữu dư y Niết bàn, vị A-la-
hán nội tâm chứng kiến Niết bàn, và chỉ chứng đắc Niết bàn khi nhập Vô
dư y Niết bàn.
6) Ngài Vasubandhu nhấn mạnh sự kiện là Niết bàn vẫn là một dhàtu (giới),
một dravya (sự vật), nhưng đầy đủ các đức tánh nói đến trước. Các nguyên
tử hay ion tác thành một chúng sanh luôn luôn thay đổi, và cuối cùng, bởi
sức mạnh của màrga (đạo) mà mình đang tu tập, người tu hành đạt đến một
trạng thái thuần tịnh và trở thành không thể phân biệt với những phần tử
vĩnh cửu và thuần tịnh gọi là Niết bàn giới (Nirvàna-dhàtu).
Giáo sư Poussin dựa trên những đoạn diễn tả Niết bàn giới đã tìm được,
muốn tìm thấy trong Niết bàn một đời sống hoàn toàn tịnh lạc và vĩnh cửu.
Còn giáo sư Stcherbatsky, theo luận lý chặt chẽ của lý thuyết nguyên tử, kết
luận Niết bàn là sự "chết vĩnh cửu" hay vật chất vô phân biệt của Số luận.
Còn về quan điểm sai khác giữa Buddhaghosa và Vasubandhu, chúng ta
nên để ý Ngài Buddhaghosa không bị trói buộc bởi lý thuyết nguyên tử, lý
thuyết này đã được Ngài Vasubandhu tôn trọng triệt để trong mọi lý luận
của Ngài. Buddhaghosa tuyên bố một cách dứt khoát là Niết bàn vượt ngoài
mọi hình thức có thể quan niệm được về đời sống (vượt ngoài mọi
Sattàvàsas - Hữu tình cư hay Vinnànatthitis - Thức trú) và là một trạng thái
vô biên, không thể tư nghì. Như vậy gần giống như quan điểm siêu hình về
Brahman của Ve-đan-ta, nhưng không phải thật như vậy, như giáo sư
Poussin và Belvalkar đã nêu rõ. Ðiều rõ ràng Niết bàn không phải Advaya
Brahman (Bất nhị phạm thiên) vì Niết bàn bao hàm quan điểm của vô
lượng chúng sanh tự có đời sống sai biệt và chỉ mất cá tánh của mình khi
chúng ta là parinibbutapuggalas (những người viên tịch).
Tập Prajnàpàràmita (Bát nhã Ba-la-mật) về Niết bàn
