nhân, chữa các bệnh và thuốc thang chữa bệnh, cũng vậy khoa học chữa
bệnh tâm linh có bốn phần, tìm hiểu tánh chất sự vật ở đời, nguyên nhân
phát sanh những sự vật ấy, sự diệt trừ chúng và những phương trị đưa đến
sự diệt trừ chúng). Tập Abhidharmakosa cũng tiếp theo sự giải thích này
bằng cách nhập bốn sự thật thành hai, nghĩa là nhân và quả, thế gian và
xuất thế gian. Khổ và Tập thuộc về thế gian. Diệt và Ðạo thuộc về Niết
bàn. Thế gian sanh tử (samsàra) là kết quả, còn samudaya là nguyên nhân
của nó. Cũng vậy Niết bàn là quả, còn Ðạo (màrga) là nguyên nhân (Kosa,
VI 4).
Thái độ của các nhà Tiểu thừa về Thánh đế là hợp lý vì giáo lý chính của
những vị này là một chúng sanh phải đau khổ vì hiểu lầm có một ngã (attà)
và như vậy quan niệm mình như một đơn vị riêng biệt, đúng với một vài
liên hệ đối với mỗi một chúng sanh khác hay sự vật khác trong thế giới, và
mỗi chúng sanh hay sự vật đều có cá thể giống như cá thể của mình. Mục
đích chính của giáo lý Tiểu thừa là sự đoạn trừ khỏi tâm trí, mọi tư tưởng
về cá nhân, hoặc về mình, hoặc về chúng sanh khác hay sự vật khác. Và
muốn đạt đến kết quả như vậy, cần phải nghiên cứu sự vật theo bốn phương
diện nói đến trên. Nghiên cứu mọi sự vật theo phương pháp này, một chúng
sanh trừ diệt những mê lầm của mình và thấy sự vật một cách chân thật.
Như vậy gọi là Sammàditthi (Chánh tri kiến) hay Vijjà (Minh kiến). Khi
chứng được tri kiến này mới được xem là giải thoát mọi đau khổ, tức là
Niết bàn.
Pratityasamutpàda hay lý Duyên khởi
Trong bốn sự thật này, sự thật thứ hai và thứ ba thuộc về lý Duyên khởi.
Mục đích chính của công thức về nhân duyên này là để xác nhận sự vật là
vô thường và tạo sự đau khổ, và ngoài Niết bàn và hư không, không có sự
vật gì mà không bị nhân và duyên chi phối. Công thức lý nhân duyên này
được các nhà Tiểu thừa dùng để nêu rõ mọi pháp hữu vi đều phải do nhân
và duyên đi trước quyết định và do vậy chúng không có một thực thể gì.
