những vấn đề ấy là Avyàkrtà (bất khả thuyết) (12). Tuy vậy, tứ cú này giúp
các nhà Màdhyamika xây dựng lý thuyết Sùnyatà như là một nguyên tắc
tuyệt đối vô ngã, và như vậy vượt ngoài giới hạn của bốn cú nói trên.
Sự tương đồng về giáo lý Tứ Ðế và lý Duyên khởi
Dù cho các nhà Tiểu thừa và Ðại thừa không đồng ý nhau về quan niệm
Sùnyatà, nhưng cả hai đều chấp nhận đức Phật có giảng về Tứ Ðế
(Àryasatyas) và lý Duyên khởi (Pratìtyasamutpàta) (13). Bốn sự thật,
Dukkha, Samudaga, Nirodha, Màrga (Khổ, Tập, Diệt, Ðạo) và
Pratìtyasamutpàda (Duyên khởi) đã trở thành những danh từ lý tưởng cho
các nhà Tiểu thừa và không cần phải giải thích địa vị quan trọng của chúng
trong văn học Tiểu thừa. Nhưng đối với những người xem đời hiện tại là
huyễn hóa hay do thức biến, thời cần phải giải thích lý do tại sao nhưng sự
thật và lý Duyên khởi lại chiếm một địa vị trong giáo lý của chúng.
Nàgàrjuna dành hai chương (14) cho hai vấn đề này, và bắt đầu chương về
Tứ Ðế, Ngài đã đoán trước sự chỉ trích này và trả lời rằng, nếu không có Tứ
Ðế, và lý Duyên khởi, thời không có Phật, Pháp và Tăng, vì chính nhờ hai
giáo lý này mà sự thật tuyệt đối mới chứng đạt và vì vậy được chấp nhận
trong giáo lý của các nhà Ðại thừa. Theo Ngài, Sùnyatà không phải là hư
vô luận nhưng là nguyên tắc tuyệt đối tiềm tàng trong tất cả, và vì vậy,
không có liên lạc với thế pháp và dụng pháp; Tứ đế và định lý Duyên khởi
thuộc về thế tục và nằm trong phạm vi tục đế. Các nhà Duy thức học có
một quan niệm tương tự. Có ba hình thức của sự thật gọi là Parikalpita
(Biến kế sở chấp), Paratantrà (tha khởi) và Parinispanna (Viên thành thực)
(15). Quan niệm về Sùnyatà của các nhà Duy thức học là thế giới do Thức
biến và đây thuộc Parinispanna (Viên thành thực), còn Tứ đế và lý Duyên
khởi thuộc Y tha khởi và Biến kế sở chấp.
Tóm lại, các nhà Ðại thừa xem Tứ Ðế và lý Duyên khởi là những giai đoạn
dự bị để chứng ngộ sự thật tuyệt đối. Giáo lý Ðại thừa ra đời để hướng dẫn
