naihsreyasikam) và cho mình sự diệt tận đau khổ nghĩa là Phật quả như là
một phương tiện để thực hiện hạnh lợi tha (95).
Tập Abhidharma-Kosa (Câu xá) nói về tha tâm thông (para cittajnàna),
tuyên bố rằng một vị Thanh văn thường chỉ chứng được tha tâm thông khi
các vị này ở trong hai sát-na của darsanamarga (Kiến đạo), nghĩa là duhkhe
dharmajnànaksànti (khổ pháp trí nhẫn) và duhkhe dharmajnàna (khổ pháp
trí), còn hàng Ðộc giác có thể biết thêm sát-na thứ tám tức là Samudaye
anvayajnàna (tri tùy sát tập hay tập loại trí) (96). Hàng Ðộc giác có thể có
một hay hai trí lực tương tự hơn một vị Thanh văn nhưng quả vị (summun
bonum) của cả hai đều giống nhau, đó là lý do vì sao các nhà Ðại thừa xếp
cả hai vị này vào trong một loại tức là Tiểu thừa, các hàng Ðộc giác cũng là
hàng Tiểu thừa nhưng thuộc hạng trung phẩm.
Giáo sư Poussin, trong bài về Ðộc giác (97) có nói lý do vì sao các hàng
Ðộc giác có mặt trong văn học Phật giáo. Theo giáo sư, đức Phật không ưa
gì lắm đời sống ẩn dật của những vị ẩn sĩ, những vị này sống đầy dẫy trong
thời đại của Ngài. Nhưng Ngài nhận thấy rằng những vị ẩn sĩ này có tất cả
những đức tánh của một vị A-la-hán, nếu không phải là nhiều hơn. Ðể thâu
nhận những vị này vào trong giáo hội Phật giáo, để đặt cho những vị này
một vị trí trong thế giới tâm linh của Phật giáo, quan niệm các vị Ðộc giác
được chấp nhận vào trong văn học Phật giáo. Những vị này được xem là
những Phật tử tân tòng nhưng không thể chứng quả A-la-hán khi tôn giáo
còn hoạt động; do vậy các vị này tiếp tục tiến bước trong đời sống tu hành
trí đức và kết quả là các vị này do tự lực đã chứng được sự thật như đức
Phật Thích Ca Mâu Ni đã chứng (98). Vì đời sống cô độc của mình, vì
không bao giờ có vị tôn sư hay vị hướng dẫn (kalyànamitra), và rất chán
ghét sự tiếp xúc với người đời, các vị này không thể phát triển năng lực
diễn giảng, năng lực này các vị A-la-hán có thể chứng được đôi phần.
Quan niệm các vị Ðộc giác được nói đến nhiều trong văn học Pàli về sau
hơn là trong các tập Nikàya. Tập Milindapanha (99) so sánh những năng
