nhiều tác giả
Đại Việt Sử Ký Toàn Thư
Bản Kỷ Toàn Thư Q 1(b)
Nhà Đinh. Nhà Tiền Lê (968 - 1009)
[13a]
Kỷ nhà Lê
ĐẠI HÀNH HOÀNG ĐẾ
Họ Lê, tên huý là Hoàn, người Ái Châu
283
, làm quan nhà Đinh đến chức
Thập đạo tướng quân; quân Tống xâm lược đem quân ra chống cự, rồi thay
nhà Đinh làm vua; ở ngôi 24 năm, thọ 65 tuổi [941 - 1006], băng ở điện
Trường Xuân.
Vua trừ nội gian mà lấy được nước, đuổi giặc ngoài để yên dân, trong nước
thanh bình, Bắc Nam vô sự. Tiếc rằng không sớm chọn con nối, khiến cho
con cái tranh nhau bên trong, dẫn đến mất ngôi; về đạo vợ chồng có nhiều
điều đáng thẹn.
Trước kia cha vua là Mịch, mẹ là Đặng thị, khi mới có thai chiêm bao thấy
trong bụng nở hoa sen, chỉ chốc lát đã kết hạt, bèn lấy chia cho mọi người,
còn mình thì không ăn, tỉnh dậy không hiểu nguyên do thế nào. Đến khi
năm Thiên Phúc thứ 6 thời Tấn [941] là năm Tân Sửu, mùa thu, tháng bảy,
ngày 15, sinh ra vua. Đặng thị thấy tướng mạo khác thường, bảo với mọi
người rằng: "Thằng bé này lớn lên, ta sợ không kịp hưởng lộc của nó".
Được vài năm thì mẹ chết, sau đó cha [13b] cũng qua đời, trơ trọi một thân,
muôn vàn cô đơn đói rét. Trong thôn có viên quan sát họ Lê trông thấy lấy
làm lạ, nói: " Tư cách đứa trẻ này, người thường không sánh được". Lại
thấy là cùng họ nên nhận làm con nuôi, sớm chiều chăm sóc dạy dỗ, không
khác gì con đẻ. Có đêm mùa đông trời rét, vua úp cối mà ngũ. Đêm ấy ánh
sáng đẹp đầy nhà, viên quan sát lén đến xem, thì thấy con rồng vàng che ấp
bên trên, vì thế lại càng thêm quý trọng. Lớn lên theo giúp Nam Việt
Vương Liễn, [tỏ ra] phóng khoáng, có chí lớn. Tiên Hoàng khen là người trí
