Lương Huệ Công
1290
; Lưu Việp tạ từ không nhận là họ hàng Lưu thái hậu.
Nhà Đường tế Đế Nghiêu làm tiên tổ mà tiên nho chê cười: Chiêu Liệt là
con cháu Trung Sơn Tĩnh Vương mà Ôn Công không thừa nhận
1291
. Đâu
phải có riêng tư gì trong việc khen chê!.
Là vì họ hàng xa xôi, các đời biến đổi, khó mà tin chắc được. Quý Ly lại
nhận là dòng dõi xa của Hồ Công Mãn, tế Ngu Thuấn làm thủy tổ, thì cái
tội dối đời để tiếm ngôi thực không gì to bằng.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Phu Tiên theo thuyết của Ôn Công cho rằng nếu
Chiêu Liệt là dòng dõi của Trung Sơn Tĩnh Vương thì họ hàng xa xôi cũng
khó mà tin được. Như vậy là không tin lời của Gia Cát Vũ [37b] hầu
1292
.
Nhưng Gia Cát là bậc hiền tài, hơn nữa thế đại cũng chưa xa lắm, bảo
Chiêu Liệt là dòng dõi nhà vua chả lẽ lại không có căn cứ mà nói bịa đặt
hay sao? Chu Tử
1293
đã theo thuyết ấy thì còn nghi ngờ gì nữa .
Hồ Quý Ly phế vua làm Bảo Ninh Đại Vương, vì vua là cháu ngoại nên
không giết.
Lộ Tam Giang dâng con chim đen đỏ mỏ, tên là chim yểng, có thể nói được
tiếng người. (Người đàn bà hương ấy một hôm bắt được cái trứng chim, để
lẫn vào trứng gà cho ấp, khi lớn lên, chim vẫn theo người đàn bà ấy đi cho
lợn ăn, bắt chước tiếng gọi lợn, dần dần nói được tiếng người).
Người trong thành dâng chim trắng.
Quý Ly sai thuộc quan ở tam quán, chi hậu nội nhân, nội tẩm học sinh chia
nhau đi các lộ, bí mật dò hỏi kẻ hay người dở trong quan lại, việc lợi việc
hại ở dân gian để tiến hành việc giáng truất hay thăng bổ, quy định thành
thể thức lâu dài. Từ đó, các chức thú lệnh
1294
mới thay đổi luôn.
Mùa thu, tháng 8, Quý Ly mở khoa thi [38a] thái học sinh. Lấy đỗ bọn Lưu
Thúc Kiệm 20 người. Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn, Vũ Mộng Nguyên, Hoàng
Hiến, Nguyễn Thành đều đỗ kỳ này.
(Tử Tấn, Mộng Nguyên và Thành đều làm quan ở triều nay
1295
đến chức
Quốc tử giám tế tửu, Hiến làm đến Quốc tử giám giáo thụ).
Đầu đề bài phú là "Linh kim tàng"
1296
. Các học trò xin giảng nghĩa đề thi.
Quan trường hỏi: "Có lệ cũ như vậy không?" Duy có Bùi Ứng Đẩu trả lời
