như ở nhiều tiểu thuyết của ta hiện nay, người đọc chờ đợi ở nhà văn sự
phát hiện có tính nghệ thuật, sự cô đúc có tính nghệ thuật. Ma Van Kháng
đang trên đường phơi bày ra sự thật không nhân nhượng, và đang hướng
đến sự cô kết nghệ thuật. Song ở tác phẩm của anh, tính xã hội chính trị còn
mạnh mẽ hơn, và có phần lấn át tính nhân sinh. Số phận anh giáo Tự được
mô tả nặng nề về số phận chính trị xã hội, chứ số phận anh ta như một sinh
linh thì còn mờ nhạt, yếu.
Đọc tiểu thuyết Một nửa đàn ông là đàn bà của Trương Hiền Lượng, ta
thấy cái chính trị xã hội xấu xa ác độc đến nỗi làm anh chàng Chương Vĩnh
Lân đến liệt dương - thành đàn bà. Hướng của chúng ta là phải làm sao cho
mặt chính trị xã hội trở thành vấn đề của từng số phận con người. Bớt đi
phần luận thuyết, phần chất liệu vật chất, tăng thêm phần tính chất hay đúng
hơn, làm cho cái phần tư liệu vật chất cô đặc đến thành tinh chất, thành số
phận, thân phận riêng của từng con người, như vậy tác phẩm sẽ tăng thêm
tính văn học và sẽ có đời sống lâu dài trong công chúng độc giả.
Đọc Ma Van Kháng, tôi vui mừng và cảm phục anh, đồng thời cũng
mong ước anh đi tiếp xa hơn trên con đường nhân bản mà anh đã hé mở.
Hoàng Minh Tường:
Những vấn đề xã hội, nhân thế mà tác phẩm Đám cưới không có giấy
giá thú đặt ra, quả là bức xúc và đầy trách nhiệm nhà văn. Tôi muốn nói
thêm hai
1 - Đóng góp của anh Ma Văn Kháng trong tình hình văn học đang đổi
mới của chúng ta hiện nay. Trong “thị trường” văn học rất đa dạng,cởi mở
và xô bồ mà văn học đích thực có phần bị văn học thương mại lấn át, bị
sách dịch chèn ép thì tác phẩm của anh Ma Văn Kháng quả là một “mặt
hàng thứ thiệt” trình giữa “chợ sách”. Đây chính là một đóng góp của nhà
văn trong việc định hướng thẩm mỹ cho công chúng. Công việc này đã
được các nhà văn Lê Lựu với Thời xa vắng, Nguyễn Minh Châu với Cỏ lau,
