Liệu một mầm xanh như cái Hoạt rồi có giữ được vẻ đẹp không? Đó là
một trong bao câu hỏi ám ảnh mỗi chúng ta khi gấp cuốn sách lại…
Tôi tiếp nhận cuốn sách của anh Kháng như vậy, mà tôi xót xa đau đớn;
bởi cảm thấy tội lỗi của tất cả chúng ta đang hàng ngày vô tình dày xéo lên
cái đẹp của cuộc đời. Đó cũng là điều mà anh Kháng, qua cuốn sách của
mình, đã thốt lên bằng cả tấm lòng trăn trở và day dứt để góp ý cho Đảng.
Và vì thế, tôi xúc động về ý kiến phát biểu của anh Kháng: “Tôi viết vật
vã, cắng đến kiệt sức để bộc lộ ước vọng tha thiết của mình… Và tất nhiên
tác phẩm phản ánh đúng sức của mình, tạng mình với tất cả ưu điểm và
nhược điểm của nó”. Lời bộc bạch đó nghe thật chân thành, khiêm tốn và tự
hào biết bao! Có thể nói, qua những trang viết ấy, ta thấy tác giả có tấm
lòng nhân hậu, có trí tuệ sắc sảo, nhưng trên hết- anh là một con người
trung thực.
Với một tác phẩm như vậy thì mọi sự phân tích về cấu trúc, về không
gian rộng hẹp, về cái gọi là tích cực, tiêu cực đều có vẻ gì đó không thích
hợp lắm. Bởi vì - không biết tôi có quá cực đoan không, khi muốn nói rằng
đem bất cứ cái đẹp nào ra mà mổ xẻ, phân tích thì đều khó tránh khỏi xúc
phạm nó (ở đây có cái gì đó gợi nhớ tới một nàng Ăng-giê-lích kiều diễm bị
phơi trần ra để phẩm bình và bán đấu giá!). Nếu không khéo thì ngay ca
ngợi cái đẹp cũng có thể làm tầm thường nó.
Quả là tôi không thích thú lắm với hai chữ “phê bình”. Cái đó chỉ có tác
dụng ngăn chặn cái xấu và nâng đỡ nhân tố mới mà, kết quả, tiếc thay, hình
như cũng không nhiều nhặn gì! Suy rộng ra, cái ta thường nói “phê bình và
tự phê bình là động lực phát triển...” xem ra cũng chỉ đúng một phần. Theo
tôi điều quan trọng hơn cả để đảm bảo cho xã hội tiến lên là sự phân công
lao động hợp lý, người nào được đặt đúng chỗ, đúng với năng lực, sở
trường, phẩm chất của mình, làm việc say mê, làm việc hết sức mình người
ấy sẽ ngày càng tốt đẹp hơn. Còn ngồi mà khen hoặc chê nhau chỉ dễ dẫn
đến sự chủ quan thỏa mãn hoặc hậm hực thù hằn.
