ĐÁM CƯỚI KHÔNG CÓ GIẤY GIÁ THÚ - Trang 387

Văn Thụ, những Lương Định Của, Đặng Văn Ngữ, Phạm Ngọc Thạch, Tôn
Thất Tùng và nhất là thầy giáo Nguyễn Tất Thành... Ngay với Nguyễn Trãi,
Nguyễn Công Trứ, các bạn cũng mới nhìn thấy phần nhạt của bức chân
dung. Lần nhập cuộc thứ hai của Ức Trai đâu phải vì danh vọng, mà chính
là muốn đem “hổ phách, phục linh” ra “trợ dân”. Còn Nguyễn Công Trứ, cả
một vùng Tiền châu rộng lớn ngày nay như còn tươi nét vàng son dấu chân
và công đức của vị Hà đê chánh sứ kiêm nhà thơ đó. Kẻ sĩ Việt Nam xuất
xử chủ yếu theo cái lý tưởng “Dân vi bản”, theo thiên tính “Phú quý bất
năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” (Giàu sang không thể
quyến rũ, nghèo khó không bị chuyển lay, uy vũ không chịu khuất phục).
Dẫu phải lúc nào họ cũng tự thị mình là “một cuốn sách hay để lầm chỗ”.
Tất nhiên, kẻ sĩ Việt Nam xưa và nay không thiếu loại “Sĩ khí dụt dè gà
phải cáo”. Nhưng đấy không phải đa số, cũng không phải đó là bản tính
chung như Thuật và Kha nhận xét. Phải chăng chính những nhà giáo như
Tự, Thuật, ông Thống và nhà báo Kha, sĩ quan quân đội Vọng... là những
người sẵn mặc cảm về cái vòng “kim c” oan nghiệt trên đầu? Họ thiếu một
bản lĩnh cần thiết để tồn tại trong cuộc sống bình thường, nói gì đến việc họ
muốn “dạy giỏi”, muốn “tỏa sáng” tới học trò, tới nhân dân. Nếu giữa cuộc
đời này của chúng ta có thật hạng người như thế thì... đáng buồn làm sao!
Chả trách, giáo Tự nói con sên thu mình trong vỏ, để rồi bỏ gia đình đến ở
nhờ nhà trường như người lính bỏ trận địa. Có lẽ vì quá cao ngạo trong cái
triết lý Phong vận kỳ oan... mà ông giáo trên 40 tuổi này sống như một thày
chùa cô đơn, một con chiên còi cọc ốm yếu. Vậy mà, bạn bè cứ ca ngợi anh
là “cuốn sách hay để lầm chỗ”. Vậy mà sau hàng loạt thất bại, Tự vẫn
không thức tỉnh, trái lại vẫn cố gân lên thuyết lý về nhân cách của mình:
“Thi nhân và lý tưởng. Đó là cuộc hôn phối tự nhiên. Đám cưới ấy dẫu
không có giấy giá thú vẫn cứ thành”. Tự là “thi nhân” của ai? Cho ai? Thật
là... lãng mạn, siêu hình! Sau đó Tự rủ Kha rời thành phố, đi nghỉ mát ở bãi
biển Thịnh Long, để tìm lại em học sinh cũ - nay là phó tiến sĩ hàng hải, tìm
lại người yêu cũ, nay là bác sĩ một bệnh viện quân y. Liệu đó có phải là một
quyết định lột xác một quyết tâm làm “đám cưới” đích thực của đời mình
hay chỉ là thột sự trốn chạy tiếp theo? Trong cuộc sống cũng như trong nhà