hiện tượng, mọi tiêu bản đưa ra phân tích phải ở trạng thái điển hình, đậm
đặc nhất của nó.
Cũng vì được chỉ đạo bởi quan niệm nghệ thuật đó, nếu các nhân vật
được đưa ra ở cùng một loại tuy khác biệt nhưng không loại trừ nhau. Ở
Kha có hình bóng của Tự đã đành, ngay cả Thuật cũng không phải là không
có sự phảng phất của Tự. Tất cả bổ sung cho nhau, thêm bớt cho nhau, tạo
nên một khái niệm hoàn chỉnh, phẩm chất hoàn chỉnh cho một cuộc chiêm
nghiệm. Vả lại, Dương, Cẩm... cứ như là những mặt nạ trong vũ hội giả
trang của một con người, những mức độ, những trạng thái khác nhau của
cùng một sư tha hóa. Nếu chúng là sự tha hóa của quyền lực đặt không
đúng chỗ - sự tha hóa này đáng ghê tởm và gây tác hại hơn nhiều so với sự
tha hóa của nhưng Trình, Xuyến thì sự tha hóa của Trình, Xuyến... là sự
thấp hèn và gây đổ vỡ cho họ chính là trách nhiệm của xã hội nếu có, cũng
chưa phải là điều chủ yếu.
Sự khắc họa hình tượng nhân vật theo quan niệm cổ điển trong Đám
cưới không có giấy giá thu được đẩy xuống hàng thứ yếu... Đó là điểm
mạnh, vừa là điểm yếu của tác phẩm. Điểm mạnh là nó giúp cho tác giả tự
do tung hoành trong việc tranh luận, phân tích, biện giải những vấn đề triết
lý nhân sinh, những khái niệm triết học, những chủ nghĩa này nọ... Và phải
nói, Ma Văn Kháng đã triệt để sử dụng thế mạnh này. Quá trình phân tích,
biện giải cũng là qua trình đi tìm chân lý, lẽ sống đích thực cho nhân vật
của mình. Nhưng điểm yếu của bút pháp này là các nhân vật cứ bị nhòe đi
như một lớp kính mờ, trừ một vài nhân vật chính. Đôi khi sự phân tích, triết
lý của tác giả hơi quá đà, hơi đậm đặc và cũng không phải không có chỗ
quá làm duyên khiến cho tác phẩm có chỗ vừa nặng nề, vừa có phần kênh
kiệu và sự giận dữ của tác giả với những nhân vật cơ hội, giả nhân, giả
nghĩa, lưu manh, đểu cáng v.v... đã nhiều khi không kìm giữ được, nên ngòi
bút những lúc đó đã không còn sự tỉnh táo và đầy tính quyến rũ, thuyết
phục nữa mà đã trở nên quá đáng mất cả sự duyên dáng, tế nhị, khách quan,
thậm chí có lúc có chỗ tưởng như vu buộc. Người đọc có cảm giác mỗi khi
